Monday, May 14, 2018

Tôi đọc cuốn ĐƯỜNG XƯA MÂY TRẮNG - Sơn Dã Bần Phu

Tựa sách Đường Xưa Mây Trắng (băng audio).

Tôi đọc cuốn ĐƯỜNG XƯA MÂY TRẮNG
Sơn Dã Bần Phu

Nhân mùa Phật Đản thứ 2552, để tưởng nhớ và tri ân công đức của một nhà Hiền Triết, nhà Đại Văn Hóa, đó là Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, xin được có vài dòng giới thiệu về cuốn ĐƯỜNG XƯA MÂY TRẮNG của thiền sư Thích Nhất-Hạnh với quý vị gần xa.
“Tác phẩm đã bán được hơn một triệu bản tại Bắc Mỹ và được dịch ra 20 thứ chữ, trong đó có chữ Hindu. Chính vì thế mà nhà tỷ phú Ấn-Độ Bhupendra Kuman Modi sau khi đọc Đường Xưa Mây Trắng đã nói với phóng viên tờ Hollywood Reporter: “Tôi tìm được cuốn Đường Xưa Mây Trắng từ hai năm nay, cuốn sách đã thay đổi đời tôi và nay đến lượt tôi phải chia xẻ hạnh phúc ấy với thế giới”.
Ông đã tài trợ 120 triệu USD để các nhà sản xuất dựa theo Đường Xưa Mây Trắng dựng thành phim”. (Lời nhà xuất bản năm 2006)
Đối với các tín đồ của các tôn giáo thuộc loại Thần giáo, có thể đọc mà không sợ lung lay đức tin của mình.
Tôi đọc cuốn ĐƯỜNG XƯA MÂY TRẮNG.
Tôi viết lên đây xin mời quý các-hạ cùng với thiền sư Thích Nhất-Hạnh theo bước chân Bụt tìm về một thời quá khứ hơn hai ngàn năm trăm năm trước để hiểu rỏ tại sao một vị thái-tử lại bỏ cung vàng điện ngọc vào chốn rừng sâu, đi xin ăn, chịu gió rét mưa ngàn, chân trần, nằm đất hầu mong tìm một giải pháp cho nổi niềm ưu tư của mình.
ĐỨC PHẬT LÀ MỘT NHÂN VẬT TRONG HUYỀN THOẠI HAY CÓ THỰC?
Từ xưa, nhiều người thường hay tưởng nhầm rằng Phật là một đấng thần linh, có nhiều bùa phép kinh thiên động địa, hay là một nhân vật thần thoại như những tôn giáo thuộc loại thần giáo hiện thời.
Vậy thì “Phật” là gì? Phật là phiên âm theo tiếng Tàu từ chữ Buddh của tiếng Phạn (Sanskrit), là Bụt, hay Phật. Bụt nghĩa là “Tỉnh Thức”, tức là thấy rỏ mọi sự vật đều Vô Thường. Và người nào đã tỉnh thức thì gọi là Buddha, phiên âm ra chữ Tàu là Bụt Đà, hay là Phật Đà.
Vào những năm cuối thế kỷ XIX, Sir Alexander Cunningham, nhà thám hiểm người Anh đã đào lên 4 trong số 20 trụ đá được chạm khắc những lời Phật dạy, ở làng Buddh Gaya, thuộc bang Bihar, tả ngạn sông Phalgu, một chi nhánh của sông Hằng-hà. Lăng thờ (shrine) Phật được thiết lập bởi vua A-Dục (Ashoka) vào thế kỷ thứ III, BC. Sau đó lăng thờ này được vua Kushan, thế kỷ thứ II, BC thay thế bằng một ngôi chùa thờ Phật, (Mahaboddhi temple). Những trụ đá này được chạm khắc vào thế kỷ thứ I, BC. (Những trụ đá này hiện được dựng tại địa điểm Phật giảng giáo lý thời bấy giờ). Bây giờ UNESCO đã công nhận đây là Di Sản Văn Hóa và Thiên Nhiên của Thế giới, (Cultural and Natural World Heritage Site in 2002), và chọn ngày 15 tháng 5 hằng năm làm ngày Vesak, là kết hợp ngày Phật đản, ngày thành đạo và ngày nhập diệt.
Từ đó càng ngày càng nhiều người tây phương tìm hiểu và quy y Đạo Phật với một sự kính nể tột bực. Từ trước, người tây phương cứ nghĩ một cách sai lầm rằng Phật Thích-Ca là một nhân vật trong huyền thoại. Có lẻ họ suy luận từ những tôn giáo của họ đều đượm màu siêu hình, hay còn gọi là Thần giáo.
VŨ TRỤ DƯỚI QUAN ĐIỂM CỦA ĐẠO PHẬT NHƯ THẾ NÀO?
Ngày xưa lúc khoa học chưa được loài người hiểu biết thấu đáo, trong mọi vật đều có thần thánh: Cây cỏ, sông núi, đất đai, côn trùng, heo gà, chó mèo…đâu đâu cũng đều có thần thánh ẩn núp. Những tôn giáo thuộc loại thần giáo tin tưởng rằng vũ trụ này do các đấng thần linh nào đó sáng tạo ra. Trước khi Đức Jésus Christ ra đời, bên Hy-Lạp, La-Mã, Ai-Cập, Ấn-Độ có cả hằng trăm vị thần: Thần mặt trời, thần mặt trăng, thần sông, thần núi, thần bò, thần dê .v.v. Nhưng sau đó chỉ thờ độc thần thôi, đó là Thiên-Chúa (Đức Chúa Cha của Đức Jésus, mà Đức Jésus cũng là Thiên-Chúa giáng sinh). “Thiên-Chúa sáng tạo muôn loài trong 6 ngày…” (Lời linh mục Nguyễn-hữu-Triết nói với tôi trong dịp gặp gở Mùa Thu năm 2007). Nhân loại càng chậm tiến, càng sợ sệt thì thần thánh vẫn còn ẩn núp đâu đó. “Sự sợ hải đã tạo nên các thần linh” (Lucrèce, thi sĩ La-tinh, thế kỷ I, BC; Will & Ariel Durant, Bài học của Lịch sử, N-h-Lê dịch, tr. 61).

Đối với Đạo Phật, sự hiện hữu và tồn tại của vũ trụ do đâu: “Vạn pháp từ nhân duyên mà sinh”. Đối với Đạo Phật thì không có một đấng thần linh nào tạo nên vũ trụ. Mà mọi sự vật đều do Duyên Sinh, Vạn Pháp do Duyên Sinh. Cái Này có thì Cái Kia có. Cái Này diệt thì Cái Kia diệt. Trong cái này có cái kia. Trong cái kia có cả cái này: Đó là TƯƠNG TỨC và TƯƠNG NHẬP.
Charles Éliot viết: “Phật nghĩ rằng thế giới không phải do một đấng thần linh nào tạo ra, mà luân lý cũng không phải do thần linh khải thị. Đạo Phật không dựa vào những quan niệm đó mà thành lập và tồn tại được, đó là một điều quan trọng bậc nhất”. (William James Durant, The Story of Civilization, Lịch Sử Văn minh Ấn-Độ, Nguyễn-hiến-Lê dịch, tr. 121).
Sự lý giải này càng ngày càng gần gủi với những thành tựu và khám phá của của khoa học.
SỰ NGỘ NHẬN ĐỐI VỚI ĐẠO PHẬT:
Thưở thơ ấu, tôi thường nghe kể những chuyện thần thông của Phật giáo, nhưng thực sự trong cuộc đời Đức Phật không đượm màu huyền bí. Vì sao chúng ta thường nghe những chuyện kể như vậy? Trong vấn đề truyền bá giáo lý Đạo Phật có hai trường hợp khi truyền bá giáo lý: Khế lý và Khế cơ.
-Khế lý là những chân lý không bao giờ thay đổi trong mọi hoàn cảnh, đó là chân lý về Nghiệp báo, Nhân quả, Luân hồi, nguyên tắc của đạo đức, lẻ phải ...
-Khế cơ là tuỳ trình độ của chúng sanh mà phương cách giáo dục khác nhau.
Thí dụ đối với những người quan niệm tôn giáo là phải huyền bí, nhiệm mầu thì nên dùng những hình ảnh và thần thánh hóa những câu chuyện xảy ra trong cuộc đời Đức Phật để giảng dạy giáo lý. Còn đối với những nhà khoa học, những người có trình độ nhận thức cao thì phải dùng những nguyên tắc, lý luận thật hợp lý, hợp khoa học để giảng dạy. Nếu áp dụng phương pháp thứ hai này mà giảng dạy cho lớp người thứ nhất thì “không nhiệm mầu”, không linh thiêng, là chuyện thường tình, có gì huyền bí đâu?” Thế gian này người ta quan niệm tôn giáo là như vậy rất nhiều, vì đại đa số trình độ hiểu biết và nhận thức của nhân loại còn rất giới hạn. Hơn nữa giáo lý Đạo Phật rất cao siêu, vi diệu nên kẻ dân dã không dể gì hiểu được dể dàng. Có sách nói rằng Đạo Phật là đạo của kẻ trí.
“Đạo Phật không phải là một tôn giáo, Đạo Phật không Tôn thờ một Giáo điều nào”, như lời một vị tăng-thống đã nói với tôi. Một vị sư thuộc đạo Bà-La-Môn hỏi Ngài đi theo Lý Thuyết nào, thuộc Hệ Thống nào. Phật trả lời rằng Phật không theo lý thuyết hay hệ thống nào,… Vì rằng nếu lệ thuộc theo lý thuyết hay hệ thống thì con người dể bị ràng buộc, hay còn gọi là KIẾN THỦ. Mà kiến thủ thì không mở mang được kiến thức, tầm nhìn. Càng bị kiến thủ ràng buộc thì càng cố chấp, càng cuồng tín.
Đức Phật rất trân quý sự hiểu biết và tôn trọng sự tự do quyết định của người khác. Giáo lý Đạo Phật đứng trên tất cả mọi địa vị và sự giàu sang.
Mặc dù các bậc cha mẹ bà Pearl Buck và Hermann Hesse là những nhà truyền đạo Thiên-chúa-giáo, nhưng họ đã cảm nhận điều này như một chân lý.
Trước đây dưới thời Pháp thuộc, ít có sách giải thích Đạo Phật một cách khoa học. Khách thập phương đến chùa, thường nghe các thầy, sư cô tụng kinh bằng chữ Nho, và chữ Phạn; Hay nói về sự phò hộ, ban ơn. Trên thực tế có ai đạt được sự phò hộ mà họ cầu nguyện. Nếu ai cầu nguyện cũng đều như ý thì thế gian này tốt đẹp biết bao. Trước những khó khăn của cuộc đời, Đạo Phật không chủ trương cầu nguyện để mong một “phép mầu”, hay “mầu nhiệm” linh thiêng nào cứu rổi. Mà phải nhìn thẳng vào lý do sự việc, tìm ra nguyên nhân, gút mắc vấn đề hầu mong tìm hướng giải quyết. Thực vậy, cầu nguyện chỉ có tính cách tạm bợ trong lúc tuyệt vọng, bối rối để an ủi, một thứ hiệu quả của tâm lý mà thôi. Nếu sau đó không nhìn thẳng vào sự viêc thì chẳng bao giờ giải quyết được vấn đề. Bệnh thì phải tìm đến lương y và tiệm thuốc, cầu nguyện đâu thể nào lành bệnh được. Nếu người tây phương cầu nguyện mà lành bệnh thì đã chẳng có các trường y khoa, dược khoa.
Thêm vào đó, vì lý do này hoặc lý do khác Đạo Phật bị xuyên tạc, làm cho dân chúng nhìn Đạo Phật với con mắt bi quan yếm thế: Nào là thất tình, tuyệt vọng, chán đời mới vô chùa nương nhờ cửa Phật. Một số các tiểu thuyết của những năm đầu thập niên ba muơi như Lan và Điệp là tiêu biểu. Phần vì thế gian thích được che chở, phù hộ, ban ơn hơn là tự mình tu dưỡng để trở thành người tốt nên tìm đến những tôn giáo nào với hy vọng đáp ứng được ước vọng thì nương theo. Chính vì trình độ hiểu biết của dân chúng có giới hạn như vậy, nên Đạo Phật cũng theo đó mà bị nhìn với quan niệm như các loại thần giáo.
Người ta thường giải thích một cách gượng gạo rằng đức tin thì không cần phải lý luận hợp lý, đúng hay sai. Nhưng đức tin mà không có lý trí là mê tín, mê tín sẽ dể đưa đến cuồng tín. Phật khuyên rằng không nên tin những gì các sư sãi nói nếu xét thấy không hợp lý. Những kẻ gán ghép đức tin không cần lý luận vì họ là tín đồ các loại Thần giáo. Vì là thần giáo nên không giải thích đựơc các trường hợp bất hợp lý xảy ra trong tôn giáo của họ. Càng ngày khoa học càng chứng minh những niềm tin thiếu lý trí là không đúng với thực tế.
Thí dụ điển hình là Đức Giáo-Hoàng John Paul II đã xin lỗi thế giới về vụ án nhà thiên văn học Galileo Galilei (1564-1642). Một số các nhà thiên văn học khác bị giết vì tuyên bố những thành tựu của ngành thiên văn mà trái với Kinh thánh. Nếu kể ra đây thì dài lắm, xin đọc Tôn Giáo Chiến Tranh Hòa Bình của ông Bửu-Biền.
Đọc ĐXMT sẽ thấy Thầy Nhất-Hạnh sẽ lý giải sự ngộ nhận này như thế nào.
QUAN NIỆM VỀ LUÂN HỒI VÀ NGHIỆP QUẢ:
Phật không bao giờ nhắc đến linh hồn, một quan niệm có tính cách siêu hình. Phật bảo rằng hý luận về những đề tài này sẽ gây thêm phiền não, rồi đưa đến cải vả vô ích. Và Phật không công nhận cái Tự Ngã trong con người, nhưng mà cũng không phải là Hư Vô, Vô Ngã (Anatman).
Sóng biển dâng lên rồi tan biến, nhưng nước thì vẫn hằng còn. Sóng là biểu hiện, và nước là bản chất. “Yêu em từ thưở mẹ về với cha” vẫn còn là giới hạn của vạn thể. “Em”, “anh” hay “mẹ” hay là “cha” đã có trong vũ trụ từ thưở nào rồi. Tất cả chúng ta có mặt hôm nay chỉ là biểu hiện, nhưng thực tế chúng ta đã có từ ngàn xưa. Chúng ta đã tồn tại nhưng được biểu hiện dưới mọi hình thức khác nhau. Sương mù, mây, mưa, băng hay tuyết đều là Nước (H2O) dưới các hình thức thể hơi, thể lỏng, thể đặc mà thôi, tùy theo điều kiện vật lý mà thể hiện khác nhau. Đọc Đường Xưa Mây Trắng, Thầy Nhất-Hạnh sẽ nói về quan niệm luân hồi, cái gì sẽ luân hồi, và luân hồi như thế nào.
Thực ra các thuyết Luân-Hồi, Nhân-Quả và Nghiệp Báo không phải do Đức Phật khám phá ra đầu tiên. Trước thời Đức Phật, Đạo Ba-La-Môn (Brahaman) và Đạo Jaiin (tiếng Trung-Hoa gọi là Kỳ-Na-Giáo) đã nói tới các vấn đề này rồi. Nhưng phương cách để thoát ra ngoài vòng luân-hồi, nghiệp báo và nhân-quả của Đạo Phật khác xa với phương cách của các giáo phái kia. Theo Đức Phật, phương cách của các giáo phái kia không thể giải quyết được vấn đề.
Trong ĐXMT không đượm mùi Thần giáo, không có “phép mầu”, “ban ơn” hay bắt buộc phải xa lìa tôn giáo của mình. Quý vị đang ở trong những tôn giáo thuộc loại Thần giáo có thể đọc ĐXMT thoải mái mà không cảm thấy bị xa cách với Ông Thần của quý vị, và Đức Tin không bị lung lay. Đức Phật không bắt buộc người khác phải tôn thờ Người. Tu là tu cho chính người đó được giải thoát, để trở thành con người tốt hơn. Mỗi người trở thành tốt hơn thì xã hội sẽ tốt đẹp hơn. Và thế gian sẽ yên vui hoàn mỹ. Đạo Phật thực hiện tính bình đẳng với mọi người trong mọi xã hội. “Ta là Phật đã thành, chúng sanh là Phật sẽ thành.” (Lời Đức Phật). Chúng sinh đều có thể thành Phật, nếu tu theo Bát Chánh Đạo.
Đạo Phật không chủ trương cần tín đồ đông đúc, không có tính cách bè đảng. Và Phật cũng đã khuyên tín đồ các tôn giáo khác “không nên bỏ tôn giáo của mình” miễn rằng thực hành theo Bát Chánh Đạo đều có thể thành Phật được. Bát Chánh Đạo là gì, và thực hành như thế nào? Xin đọc ĐXMT.
TÍNH KHOA HỌC TRONG GIÁO LÝ ĐẠO PHẬT, VÀ CỨU CÁNH CỦA ĐẠO PHẬT:
Cũng như Chúa Jésus, Phật chủ trương bất bạo động. Lấy lòng Từ Bi, Bác Ái làm gốc. Nhờ quán chiếu mới hiểu được nhau. Có hiểu được nhau mới thông cảm và độ lượng mà thương yêu nhau, đó là Từ Bi, là Bác Ái. Nói là thương nhau nhưng nếu không hiểu nhau chỉ là tình thương vị kỷ mà thôi. Tình thương vị kỷ thì không bao giờ bền vững, và nếu không đạt được thì có thể trở thành hận thù.
Muốn có Từ Bi, phải “Quán chiếu”. Và quán chiếu như thế nào? Quán chiếu hơi thở (quán sổ tức) giúp ta đạt đến chánh niệm. Chánh niệm giúp ta đạt đến Từ, Bi, Hỷ, Xả. Muốn đạt đến Từ Bi Hỷ Xả phải giữ Tâm Thanh Tịnh, hay là Tâm Bình Thản. Khi tâm đã thanh tịnh tức đã đạt đến mức độ Thượng thặng cho người tu Phật.
Cứu cánh của Đạo Phật là GIẢI THOÁT và GIÁC NGỘ. Có quán chiếu ngũ uẩn mới thấy đời là Vô Thường. Vô thường nhưng mà Hằng Thường. Vì cái Vô Thường của cuộc đời nên tìm cách Giải Thoát khỏi Vô Thường. Giải thoát cái gì? Giải thoát con người khỏi Vô Minh. Nguồn gốc của đau khổ là ham muốn. Bởi vì Vô Minh mới ham muốn, muốn diệt ham muốn phải biết đời là Vô Thường.
Và tại sao phải Giác ngộ? Có Giác Ngộ mới Giải Thoát. Muốn Giải Thoát hãy áp dụng tu dưỡng theo GIỚI. Muốn Giác Ngộ áp dụng ĐỊNH và Định sẽ đưa đến HUỆ (TUỆ). Có giữ Giới tâm trí mới đưa đến Định. Chậu nước có yên lặng (Định) ta mới soi thấy mặt mủi của ta (Bản lai diện mục). Áp dụng như thế nào? Xin đọc ĐXMT.
Trong mỗi con người chúng ta ai cũng đều có Phật Tính (Buddhata), tu dưỡng tức là làm cho Phật tính sáng tỏ. Tu dưỡng như thế nào? Hãy nương theo Tăng (Sangha) để có sự dìu dắt theo con đường Chánh Pháp (Dharma). Chánh Pháp là con đường dẫn tới thực tại chứ không phải là thực tại. “Hãy nương theo ngón tay ta mà nhìn thấy mặt trăng, chứ ngón tay ta không phải là mặt trăng” (lời Đức Phật).
Đạo Phật giải quyết vấn đề gút mắt của cuộc đời bằng khoa học, bằng những phương pháp hợp lý chứ không trông chờ vào một sự linh thiêng viễn vông nào.
ĐẠO PHẬT VỚI CUỘC ĐỜI:
Trước đây vì hoàn cảnh đất nước nên sinh hoạt của Đạo Phật không được thoải mái như tôn giáo khác. Hơn bốn năm mươi năm về trước, thiền sư Thích Nhất-Hạnh đã đưa Đạo Phật vào với đời. Đạo không thể tách rời Đời, Đạo là để giúp Đời.
Trong dịp đi cứu trợ nạn nhân chiến cuộc Tết Mậu Thân, 1968 ở Huế, tôi đã có dịp cùng hoạt động với các thanh niên trong “Phong Trào Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội” do Thầy thành lập (trụ sở ở đường Nguyễn-Trãi Chợ-Lớn), được biết rằng các thanh niên nam nữ hoạt động không dể dàng gì. Vì có kẻ sợ ảnh hưởng của Đạo Phật lan truyền nhanh trong dân chúng, nên có một số thành viên bị giết bởi súng đạn.
Nếu áp dụng Đạo Phật vào đời sống gia đình, xã hội thì gia đình và xã hội được yên vui tốt đẹp hơn. Đối với giai cấp lãnh đạo, giáo lý nhà Phật khuyên nên áp dụng Nhân trị hơn là Pháp trị. Ngay từ thời Phật còn tại thế, Ngài đã dạy các sa môn sáu nguyên tắc hòa hợp (lục hòa) để mọi người sống trong thanh tịnh. Trong một cộng đồng, xã hội muốn được an vui đều phải áp dụng cách sống này.
Thông thường những loại sách như cuốn ĐXMT không dể gì xem một lần mà cảm nhận ngay. Vì sao?
Có thể lúc còn hăng hái trên đường danh lợi, hoặc tuổi còn trẻ, làm gì cũng thành công, sao lại gọi là Vô Thường? Ai dại gì từ bỏ vợ đẹp, nhà cao cửa rộng, giàu sang phú quý? Rồi sẽ tự hỏi rằng tôn giáo gì kỳ quá, sao Phật lại đi ăn xin? Đọc ĐXMT sẽ hiểu rỏ tại sao các phái Phật Giáo Nguyên Thủy và Phật Giáo Tiểu Thừa các sa-môn lại đi khất thực.

Có thể có người thích “linh thiêng”, “mầu nhiệm”, cái gì bí ẩn hay nửa kín nửa hở thì có vẻ hấp dẩn hơn.
Tóm lại, cái hay của cuốn sách là giải thích rất KHOA HỌC về giáo lý Đạo Phật. Không có phép thần thông hay một hơi hướm gì đượm tính cách mê tín cả. Cuốn sách được viết dưới dạng của tiểu thuyết, hay chuyện kể. Cũng giống như Đức Khổng-Tử, trong lúc đi hoằng pháp, gặp chuyện gì, các Ngài lấy đó ra mà giảng dạy cho thế gian. Đức Phật luôn luôn đem những chuyện cụ thể xảy ra trong đời sống làm thí dụ cho lời giảng của Ngài. Những lời giảng dạy này sau đó được các đệ tử đúc kết lại thành Kinh, hay gọi là Kinh Điển. Mọi tầng lớp, mọi trình độ của chúng ta có thể hiểu biết Đạo Phật dể dàng. Đọc lần thứ nhất, thấy chưa thấm bao nhiêu, đọc nữa. Càng đọc sẽ càng có thêm nhiều bước đi vững chải cho triết lý nhân sinh, cho cách sống của mình. Đây là cuốn sách cô đọng của bao nhiêu Kinh Tạng về tinh hoa của Đạo Phật.
Đọc trong Đường Xưa Mây Trắng, quý vị có thể nhận biết được một vài phần của Kinh Kim Cang, Kinh Bát Nhả, Kinh Diệu Pháp Liên Hoa, Kinh Lăng Nghiêm, Kinh Pháp Ấn, Kinh A-Hàm, đã được dẩn chứng trong đó.
Nhận định một cuốn sách viết về những tư tưởng vĩ đại như thế không phải đơn giản với những dòng chữ này. Thiết tưởng còn rất nhiều thiếu sót, và kính mong quý các-hạ chỉ dạy thêm. Ước mong bài viết nhỏ nhoi này là một hạt bụi trong vũ trụ bao la của nền triết lý Đạo Phật vĩ đại và vi diệu.
Vì hầu hết những chuyện kể trong sách mà thiền sư Thích Nhất-Hạnh tham khảo phần lớn là những Kinh trong Phật giáo Tiểu-Thừa nên quý vị có thể đọc thêm những sách sau đây để hiểu rộng hơn:
2007 Britannica Encyclopedia Set (32 Volume Set), Volume B, Volume H.

Bà Pearl Buck (1892-1973), giải Nobel Văn chương năm 1938. Cha mẹ là những nhà truyền giáo: Peony, Lưu đày, Mấy người con trai Vương Long…
Hermann Hesse (1877-1962), giải Nobel văn chương năm 1946. Dòng họ là những nhà truyền giáo đạo Tin-Lành nhưng ông say mê với kinh điển Đạo Phật: Câu Chuyện Dòng Sông, Bùi-Giáng dịch.
Kimura Taiken: Tiểu-Thừa Phật Giáo Tư Tưởng Luận, Hòa thượng Thích Quãng-Độ dịch.
Thích Tâm-Thiện: Tìm Hiểu Nhân Sinh Quan Phật Giáo.
Peter Della Santina: The Tree of Enlightenment. E-mail: overseas@budaedu.org.tw
Walpola Rahula: What The Buddha Taught (Đức Phật Đã Dạy Những Gì (Con Đường Thoát Khổ), Thích Nữ Trí-Hải dịch.
Thích Hạnh-Bình: Tìm Hiểu Phật Giáo Nguyên Thủy.
Thực ra có rất nhiều Kinh Điển để quý vị đọc mà hiểu thêm về triết lý Nhà Phật, nhưng nếu giới thiệu nhiều quá e chỉ làm rối loạn chúng ta thôi. Kinh sách của Phật Giáo như biển cả, như rừng già, Đường tăng Tam-Tạng mang về từ Ấn-Độ 657 bộ kinh bằng chữ Phạn, chưa kể sau đó còn nhiều vị cao tăng thỉnh từ Ấn Độ về nhiều bộ Kinh quý giá khác nữa. Mỗi ngày chỉ mong “thâm nhập Kinh Tạng” một ít là quý lắm rồi.
A-Di-Đà-Phật!
Kính chúc quý vị “Thân Tâm An Lạc”.
Mùa Phật Đản thứ 2552.
Sơn Dã Bần Phu kính bái.

Sunday, May 13, 2018

Từ Khổ Đau Tới Giải Thoát - Nguyên Giác

Vươn lên - Photo: BXP
Từ Khổ Đau Tới Giải Thoát
Nguyên Giác

Bài này được viết trong ngày gần Ngày Lễ Mẹ tại Hoa Kỳ, để cúng dường Tam Bảo, và dâng tặng tất cả các bà mẹ từ vô lượng kiếp trên đời này. Bài này ghi về một số vị Thánh Ni thường được nhắc tới trong kho tàng Kinh Tạng Pali, cụ thể tổng hợp từ Therigatha, các sách “Psalms Of The Sisters” của dịch giả Mrs. Rhys Davids, “Inspiration from Enlightened Nuns” cùa dịch giả Susan Elbaum Jootla, “Buddhist Women at the Time of The Buddha” của dịch giả Hellmuth Hecker (dịch từ bản tiếng Đức của Ni Trưởng Khema). (1) Các Thánh Ni này trước khi xuất gia đã là những bà mẹ trong những hoàn cảnh rất mực đau khổ.
THÁNH NI UBBIRI
Trải qua nhiều kiếp quá khứ, bà Ubbiri đã có nhiều công đức trong thời của nhiều vị Cổ Phật. Trong một kiếp ở thời Cổ Phật Padumuttara Buddha, bà sinh tại thị trấn Haŋsavatī. Một hôm, khi ở nhà một mình vì ba mẹ dự tiệc ngoài phố, bà nhìn thấy một vị A La Hán trới gần nữa, bà mới bước ra cung thỉnh vị sư tới trước nhàm mời ngài ngồi, lấy bình bát của ngài và chất đầy thức ăn dâng cúng. Vị trưởng lão thọ nhận, cảm ơn  và bước đi. Nhờ công đức như thế, bà sinh lên cõi trời. Tới thời Đức Phật Thích Ca, bà sinh trong một gia tộc quyền quý ở thành Savatthi.
Vì bà xinh đẹp, Vua Kosala đưa bà vào nội cung. Vài năm sau, bà sinh hạ môt bé gái tên là Jiva. Vua hài lòng, tấn phong bà Ubbiri làm Hoàng Hậu. Một thời gian ngắn sau, bé gái từ trần, và bà tới khóc con hàng ngày ở nghĩa trang. Một hôm, bà tới bày tỏ lòng tôn kính Đức Phật, ngồi xuống giây lát, và rồi bước ra, đứng than khóc bên bờ Sông Achiravatī.
Đức Phật hiện thần thông, tới trước mặt bà và hỏi: Tại sao con khóc?
Hoàng hậu đáp: Bạch Thế Tôn, con khóc con gái của con.
Đức Phật nói: Thiêu xác trong nghĩa trang này có 84,000 đứa con gái của con, con muốn khóc đứa nào?
Oai lực từ lời dạy của Đức Phật Thích Ca và công đức nhiều kiếp quá khứ tức khắc giúp bà Ubbiri nhìn thấy cái mênh mông vô tận của cõi luân hồi, và nhận ra bà đã nhiều kiếp ẵm xác con ra thiêu nơi nghĩa  trang này.
Đức Phật đọc bài kệ:
Người khóc trong rừng: "Jiva, con gái ta ơi."
Ubbiri, tỉnh thức đi: 84,000 đứa con trước giờ đều có tên Jiva
đã thiêu xác nơi nghĩa trang này.
Ngươi thương khóc đứa con nào?
.
Hoàng Hậu Ubbiri tức khắc đắc quả A La Hán. Đây là một trong vài trường hợp hy hữu, đắc quả cao nhất trong khi chưa xuất gia.
Bà Ubbiri đọc bài thơ tạ ơn Đức Phật:
.
Xong rồi, đã hoàn toàn
bứt ra mũi tên rất mực khó thấy
từ trái tim con
Con đang tràn ngập nỗi đau đớn vì thương đứa con gái
Và Đức Thế Tôn đã lấy ra nỗi đau cho con.
.
Hôm nay -- với mũi tên bứt ra
không còn tham luyến gì, toàn bộ
là Niết Bàn --
Đối trước Phật, Pháp, Tăng
con xin quy y Tam Bảo.
.

THÁNH NI KISAGOTAMI
Tại thành Savatthi có một bé gái tên là Gotami, sinh trong giai cấp thấp. Bởi vì cô bé rất gầy gò, xanh xao, cho nên mọi người gọi Kisagotami, nghĩa là, Gotami Ốm Nhom.
Cô buồn vì nghèo và kém nhan sắc. Một hôm, một thương gia giàu nhận ra tâm hồn cao quý của cô, và kết hôn với cô bất kể giai cấp cách biệt. Gia đình chồng cô không hài lòng, thường gây nhiều phiền não cho cô và chồng cô. Khi Kisagotami sinh một bé trai, cả gia tộc bên chồng mới chấp nhận cô là mẹ đứa con trai nhỏ kia, người sẽ thừa kế gia tài lớn. Cô hạnh phúc, trong khi đứa con trai lớn dần từng ngày. Một hôm đứa con trai nhỏ của cô chết đột ngột. Cô đau đớn vô cùng tận. Cô lo sợ gia tộc nhà chồng, và cả chồngc ô, có thể hất hủi cô.
Nỗi đau đã làm cô sống trong ảo tưởng rằng đứa con trai chưa chết, mà chỉ đang bệnh thôi. Và do vậy, cô cần đi xin thuốc về chữa bệnh cho con. Cô ẵm xác con trên tay, chạy ra khỏi nhà, và đi từ nhà này sang nhà kia hỏi xin thuốc cứu mạng cho con.
Tới gõ cửa từng nhà, cô nói, “Làm ơn cho tôi thuốc chữa bệnh cho con tôi,” nhưng mọi người trả lời rằng không có thuốc nào cứu nổi, vì em bé  đã chét rồi. Nhưng cô không hiểu mọi người nói gì, vì cô cứ nghĩ trong tâm rằng đứa con chưa chết. Trong khi một số người cười cô không còn tỉnh táo nữa, một người tử tế nói với cô rằng hãy tới xin thuốc từ Đức Phật, một đại y vương có thể  chữa được tất cả nỗi khổ trần gian này.
Cô tức khắc chạy tới Tu Viện Anathapindika's Monastery, tại Vườn Jeta, nơi Đức Phật đang cư ngụ. Cô tới nhằm lúc Đức Phật đang giảng kinh cho một hội chúng đông người. Nước mắt ràn rụa, cô ẵm xác con tới trước Đức Phật, xin thuốc cứu con nhỏ. Đức Phật gián đoạn buổi giảng, trả lời cô rằng Đức Phật biết có thuốc chữa. Cô vui mừng hỏi, xin cho con biết tìm thuốc ở đâu.
Đức Phật trả lời, “Hạt mù tạt (mustard seeds).” Mọi người nghe đều bất ngờ.
Cô Kisagotami vui mừng, hỏi rằng tìm ở đâu, và tìm loại hạt mù tạt nào. Mù tạt còn gọi là cải mù tạt, dùng làm gia vị thức ăn ở Ấn Độ.
Đức Phật nói rằng cô chỉ cần một lượng rất nhỏ hạt mù tạt từ bất kỳ căn nhà nào mà chưa có ai từng chết. Cô cảm ơn Đức Phật và tức khắc trở về thị trấn, gõ cửa từng nhà để xin hạt mù tạt. Tất cả đều trả lời cô rằng họ có hạt mù tạt, nhưng nhà nào cũng từng có người chết. Cô nhận ra một sự thực: người chết còn nhiều hơn cả người sống, và không chỉ riêng cô đau đớn vì người thân chết, mà đây là số phận của nhân loại, và hễ có sinh tất có tử.
Cô Kisagotami mang xác con tới nghĩa trang, chấp nhận rằng con mình đã chết. Rồi cô trở về tạ ơn Đức Phật. Đức Phật hỏi rằng cô có tìm được hạt mù tạt nào như thế không. Cô nói rằng nỗi đau đớn của cô đã được Đức Phật chữa lành.
Đức Phật nói bài kệ -- được ghi lại trong Kinh Pháp Cú Kệ 287:
Người nào có tâm tham đắm con cái và gia súc
Sẽ bị cái chết nắm lấy và dẫn đi, như cơn lụt lớn cuốn trôi ngôi làng say ngủ.
Ngay khi nghe như thế, cô Kisagotami đắc quả Dự Lưu. Cô lúc đó xin xuất gia.
Sau một thời gian tu hành, một đêm Ni Sư nhìn thấy ngọn đèn  lay động qua lại y hệt như kiếp người chuyển động giữa hai cõi sinh và tử. Ngay lúc đó, Đức Phật hiện thần thông, tới trước cô và đọc bài kệ (ghi lại trong Kinh Pháp Cú Kệ 114):
Hễ ai sống một trăm năm, mà không thấy được Niết Bàn
không bằng chỉ sống một ngày thôi, mà thấy được Niết Bàn.
Nghe xong bài kệ này, Ni sư Kisagotami nhìn thấy tất cả phiền não biến mất và liền đắc quả A La Hán.  
Kinh sách kể rằng trong một kiếp rất xa, dưới thời vị Cổ Phật Buddha Phussa, Ni sư từng là vợ của một vị Bồ Tát. Trong một kiếp gần hơn, dưới thời Cổ Phật Buddha Kassapa trước thời Đức Phật Thích Ca, Ni sư là con gái một vị vua và xuất gia làm Ni cô.
Trưởng Lão Ni Kệ có ghi lại bài thơ của Thánh Ni Kisagotami, có những câu cuối:
…Người phụ nữ tội nghiệp, thân nhân đều chết
và vô lượng nỗi khổ người đã trải qua
Với quá nhiều nước mắt ngươi đã khóc
cho nhiều ngàn kiếp đã qua…
…Đã hoàn tất trong tôi là
Bát Chánh Đạo, đường tới Bất Tử,
Niết Bàn đã nhận ra
khi tôi nhìn vào tấm kính của Pháp
Với mũi tên đã được gỡ bỏ
gánh nặng đã buông xuống, những gì cần làm đã làm xong.
Tôi là vị ni già Kisagotami,
với tâm giải thoát, hát bài thơ này.
.
Sách ghi rằng Thánh Ni Kisagotami được xếp vào danh sách 75 vị Ni nổi bật của Ni Đoàn, trong đó bà nổi tiếng về khổ hạnh, mặc vải thô.
.
THÁNH NI PATACARA

Patacara là cô con gái xinh đẹp của  một thương gia rất giàu ở thành Savathi. Năm 16 tuổi, cô bị ba mẹ đưa vào một tòa tháp cao 7 tầng, cô ở tầng cao nhất, có người canh gác để không liên hệ với chàng trai nào. Dù vậy, cô yêu thương một người hầu trong nhà ba mẹ cô.
Khi ba mẹ sắp xếp để cô sẽ kết hôn với một thanh niên cùng giai cấp, cô quyết định cùng tình nhân trốn đi. Cô thoát từ tháp cao xuống, và hai người đi tới một nơi xa. Chồng làm nông và cô làm những việc trước kia chỉ để người hầu của cô làm.
Khi cô có thai, cô năn nỉ người chồng mang cô về nhà ba mẹ để sanh nở, nói rằng ba mẹ cô sẽ tha thứ cô bất kể chuyện gì đã xảy ra. Chồng cô từ chối, vì sợ sẽ bị hành hung hay bị tống giam. Cô quyết định tự về nhà ba mẹ. Khi chồng cô thấy cô biến mất, và nghe hàng xóm kể rằng cô đã đi, mới chạy theo, thuyết phục cô về với anh. Cô không chịu.
Trước khi họ tới thành Savatthi, cô chuyển bụng, và sinh ra một bé trai. Thế là không còn cớ gì để về nhà ba mẹ cô. Họ về lại ngôi làng kia, làm nông tiếp. Rồi cô có bầu lần thứ nhì, và yêu cầu chồng đưa cô về với ba mẹ. Chồng cô từ chối, cô lại bỏ đi, chồng cô đi theo. Một trận bão lớn tới, mưa giông ào ạt. Cô chuyển bụng, yêu cầu chồng cô tìm nơi tạm trú. Chồng cô tính dựng lều tạm, sửa soạn chặt một cây nhỏ. Một con rắn độc lúc đó cắn chồng cô chết tức khắc.
Patacara chờ tuyệt vọng, sinh bé trai thứ nhì. Cả hai em bé khóc giữa mưa bão, nên cô dùng thân cô che mưa cho hai con cả đêm. Tới sáng, cô ẵm em bé mới sinh bên hông, tay dắt đứa kia để tìm chồng. Mới vài bước, cô thấy xác chồng nằm đã lạnh cứng. Cô ngồi khóc miết.
Cô tiếp tục cùng hai con về nhà ba mẹ, nhưng khi tới dòng sông Aciravati, nơi nước dâng cao vì mưa lớn. Cô biết sức yếu, không đưa cả hai con qua sông được, nên đặt đứa con lớn bên bờ sông và mang em bé sơ sinh sang bờ kia trước, tính sẽ trờ lại mang đứa lớn sang sau. Khi tới giữa dòng, một chim ưng thấy bé sơ sinh, nhầm là một con mồi, nên dùng móng hai chân cắp em bé mang đi, bất kể cô Patacara khóc la.
Cậu bé lớn nhìn thấy mẹ ngưng giữa sông và nghe tiếng mẹ kêu lớn, tưởng là mẹ gọi cậu, nên xuống sông ra theo mẹ. Tức khắc, dòng sông cuốn trôi cậu bé. Cô Patacara  đau đớn, trong một ngày mất cả chồng và 2 con. Khi tới gần thành Savatthi, cô gặp một người bước từ cửa thành ra. Cô hỏi về gia đình cô, nhưng người này không chịu trả lời. Khi cô nài nỉ, ông này mới kể rằng trận bão đã phá sập nhà, giết cả ba mẹ cô cùng với một người anh/em của cô, và hỏa thiêu vừa xong. Nghe như thế, cô đau đớn, tự xé áo quần, than khóc, đi lang thang… Người ta ném đá, không cho cô tới gần nhà họ.
Lúc đó, Đức Phật đang ở Tu viện Anathapindika's Monastery, trong vườn Jeta. Đức Phật nhìn thấy cô Patacara từ xa, nhận ra trong một kiếp quá khứ, cô đã có quyết tâm trở thành một vị ni giỏi về Luật. Đức Phật nói đại chúng để cô tới gần Ngài. Ngay khi tới gần Đức Phật, nhờ sức thần thông của Đức Phật, cô tỉnh trở lại, tự thấy cơ thể đang lõa lồ, mắc cỡ, nên bò mọp xuống đất. Lúc đó, một vị cư sĩ ném cho cô một tấm vải khoác, để cô quấn quanh người, và cô quỷ lạy dưới chân Đức Phật, kể lại thảm kịch mất toàn bộ người thân.
Đức Phật lắng nghe và từ bi nói rằng những kinh nghiệm đau thương đó chỉ là những giọt rất nhỏ trong biển sóng vô thường mà chúng sinh đang ngụp lặn. Đức Phật nói rằng trong vô lượng kiếp, cô đã khóc người thân nhiều hơn nước trong bốn biển.
Đức Phật nói bài kệ:
Nước trong bốn biển cũng không nhiều bằng
nước mắt một người khóc trong vô lượng kiếp.
Trong đau thương sầu khổ
Sao phụ nữ này vẫn còn chưa lo tu học?
Nghe như thế, tức khắc, cô đắc quả Dự Lưu. Thánh Ni Patacara tinh tấn tu học thêm, một thời gian sau đắc quả A La Hán.
Đức Phật nói rằng Thánh Ni Patacara đứng hàng đầu bên Ni giới về Giới Luật.
Thánh Ni Patacara có bài thơ trong Trưởng Lão Ni Kệ, trích như sau:
.
Một hôm, rửa chân, tôi nhìn thấy nước
chảy từ cao xuống thấp,
từ đó, tâm tôi đã an bình
y hệt như một tuấn mã thuần chủng.
.
Về căn lều, tôi thắp ngọn đèn
nhìn ngọn lửa, tôi lấy kim
đưa bấc xuống dầu
Ô ngọn lửa nhỏ bỗng tắt
Niết Bàn hiện ra! Tâm tôi hoàn toàn giải thoát.
.
THÁNH NI SONA
Sona là một phụ nữ ở thành Savatthi có mười đứa con. Bà bận rộn liên tục nhiều năm vì sinh con, chăm sóc con, dạy con và sắp xếp hôn nhân cho các đứa con. Những đứa con là trọn đời bà. Người ta gọi bà là “Sona nhiều con.”
Chồng bà Sona là một cư sĩ của Đức Phật. Sau nhiều năm sống trong đời thường, ông quyết định xuất gia. Bà Sona thấy đời mình cần quyết định chuyên tâm tu học, nên thông báo cho các con và dâu rể rằng bà cần thời gian cho tu học.
Các con không nói, nhưng thấy không vui, bất kể mẹ già đã giành nhiều thập niên chăm sóc con cháu. Khi bà cảm thấy các con không vui, bà nhận ra rằng tất cả những tình yêu thương trong gia đình là để mong đợi đền bù, mong đợi chăm sóc. Bà Sona quyết định xin xuất gia.
Trong Ni đoàn, một vài vị ni chỉ trích Ni sư Sona về một số chuyện nhỏ nhặt. Ni sư Sona vào Ni đoàn trong cương vị một bà lão cao niên, mang theo nhiều thói quen đời thường vào môi trường mới, đã quen làm một số việc theo kiểu cũ, trong khi các vị ni khác làm khác hơn.
Do vậy, Ni sư Sona quyết  ra sức học các bài Kinh Đức Phật dạy, học thuộc lòng trong trí nhớ, trong khi đối xử với các vị ni khác bằng lòng yeu thương, và liên tục tu trì chánh pháp. Một thời gian sau, Ni sư Sona chứng quả A La Hán. Một hôm, khi nói rằng Thánh Ni Sona đã hoàn toàn dứt sạch phiền não, Đức Phật nói rằng Ni sư Sona là đứng đầu trong Ni giới về tinh tấn tu học.
Thánh Ni Sona để lại trong Trưởng Lão Ni Kệ (Thig 102-106) bài thơ, dịch như sau:

Mười đứa con đã sinh ra từ tấm thân sồ sề này
bây giờ tôi già và yếu, tới một Ni sư hỏi Pháp
Ni sư này dạy tôi Pháp về -- năm uẩn,
mười hai xứ (6 căn, 6 trần)
và mười tám yếu tố (6 căn, 6 trần, 6 thức)
Tôi nghe Pháp
và cạo đầu, xuất gia.
.
Trong khi còn là tập sự nữ tu
tôi thanh tịnh được thiên nhãn
biết những kiếp xưa cũ
và những nơi tôi đã sống lâu xa.
.
Với nhất tâm, an tĩnh
tôi tu pháp Vô Tướng
tức khắc giải thoát
tịch lặng rồi, không gì để trụ.
.
Biết rõ ngũ uẩn vẫn còn
nhưng gốc rễ chúng đã nhổ xong
Tâm tôi bất động
trên nền vững không lay chuyển
bây giờ không còn tái sanh nữa.
.
Trường hợp Thánh Ni Sona rất dị thường, vì tuổi cao, sức yếu, trong khi mới vào, chưa thọ đại giới, đã đắc quả A La Hán, vì tu Pháp Vô Tướng (Signless Meditation, một trong Tam Giải Thoát Môn: Không, Vô Tướng, Vô Tác), và được Ni sư gọi đó là tức khắc giải thoát, tức khắc có tâm vô sở trụ, một sự tỉnh thức không đối tượng. Không như đời thường chúng ta, mới tu hành thường là tập thở, tập tỉnh thức có đối tượng.
Đoạn kệ áp chót đó được viết:
One-pointed, well-composed,
the Signless I developed,
immediately released,
unclinging now and quenched!
.


GHI CHÚ:
Nối kết các nguồn như sau.
2. Psalms Of The Sisters by Mrs. Rhys Davids:
3. Inspiration from Enlightened Nuns by Susan Elbaum Jootla:
4. Buddhist Women at the Time of The Buddha by Hellmuth Hecker (translated from the German by Sister Khema): https://www.accesstoinsight.org/lib/authors/hecker/wheel292.html