HÒA THƯỢNG THÍCH ĐỖNG TUYÊN (THÍCH THÁI SIÊU): HẠNH NGUYỆN, THÂN GIÁO VÀ HOẰNG PHÁP LỢI SINH

HÒA THƯỢNG THÍCH ĐỖNG TUYÊN (THÍCH THÁI SIÊU): HẠNH NGUYỆN, THÂN GIÁO VÀ HOẰNG PHÁP LỢI SINH

  Trong cõi vô thường, có những bậc chân tu lặng lẽ, lấy thân giáo làm nền tảng, dùng sự tu tập chân thành để làm lợi lạc quần sinh. Hòa thượng Thích Đỗng Tuyên, thường gọi là Thích Thái Siêu, chính là một trong những bậc ấy. Từ những năm ấu thơ trên quê hương Ninh Thuận, đến lúc cắp sách nơi Phật học viện, rồi dấn thân hoằng pháp trên xứ người, Hòa thượng luôn soi đường bằng thân giáo, chánh niệm và từ bi.
  Duyên khởi xuất trần: hạt mầm của Tâm Bồ-đề. Hòa thượng ra đời năm 1945 tại làng Văn Sơn, Ninh Thuận, trong một gia đình thấm nhuần giáo lý Phật-đà. Khi vừa 12 tuổi, Ngài phát tâm xuất gia, đối trước Hòa thượng Bổn sư đảnh lễ cầu xuất thế học đạo. Mười hai mùa sen nở vẫn còn thơ dại, nhưng ánh mắt đầy nhiệt tâm của Ngài đã báo trước một hành trình tu tập kiên cường. Bốn năm làm chú tiểu, học công phu, học Luật tiểu, học oai nghi, chính là nền tảng đầu tiên để Hòa thượng khai mở trí tuệ và tỏa ngát lòng từ.
  Với Thầy, thân giáo là bài pháp sống động. Sau khi thọ Sa-di, Hòa thượng được đưa ra các Phật học viện như Phổ Đà (Đà Nẵng), Hải Đức (Nha Trang) và Quảng Hương Già Lam (Sài Gòn). Trải qua những năm tháng chuyên tâm học nội điển, trau dồi ngoại ngữ, tiếp thọ giới pháp Tỳ-kheo, Hòa thượng không ngừng tinh tấn hành trì. Đằng sau những giai đoạn học tập, ta thấy thấp thoáng bóng dáng một vị Sa-môn nghiêm cẩn. Ngày đêm chuyên cần công phu, để mỗi bước đi, mỗi cử chỉ đều lan tỏa chánh niệm. Khiêm cung, nhẫn nại, thuận duyên tiếp dẫn lớp hậu học bằng chính phẩm hạnh của mình. Ngoài 50 tuổi, Thầy cũng vẫn đi học để có bằng tiến sĩ ở Ấn Độ làm gương cho hậu học.
  Nếu giáo pháp là ngọn đèn, thì thân giáo là nguồn sáng chân thực tỏa ấm. Trò nào có duyên gần gũi Hòa thượng cũng đều cảm nhận sâu sắc hương vị Thiền qua cung cách sống giản dị và cốt tuỷ tu tập của Thầy. Tinh chuyên học giới, hoằng dương rộng khắp Đông Tây. Sau khi hoàn tất chương trình Trung Đẳng Phật Học, Hòa thượng còn tiếp tục dự học các khóa Cao cấp Phật Học. Rồi duyên lành đưa Ngài đến Ấn Độ tu học sáu năm, chuyên sâu Pali, Sanskrit và Luật tạng. Tấm bằng Tiến sĩ năm 2002 với luận án so sánh Tỳ-kheo giới các truyền phái Phật giáo không chỉ là thành quả về mặt học thuật, mà còn là kết tinh của một bậc chân tu khát khao phụng sự Phật pháp.
  Trở về, Hòa thượng miệt mài giảng dạy Tăng Ni trong nước. Tiếp đến, Thầy sang Hoa Kỳ theo thỉnh nguyện của chư Tôn đức, đóng góp vào việc hoằng truyền Chánh pháp. Nơi đâu Hòa thượng đặt chân, nơi ấy in lại dấu ấn của sự dấn thân. Thầy xây dựng, khai sơn những ngôi già-lam, chùa viện làm chỗ nương tựa tâm linh cho Phật tử như Niệm Phật Đường Fremont, rồi Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm. Thầy tham gia Giáo hội giảng dạy, mở các khóa tu học, tạo thuận duyên cho mọi tầng lớp đến với giáo lý Phật-đà. Thầy tích cực trong các vai trò trọng yếu của Giáo hội, như Tổng Vụ Trưởng Hoằng Pháp và Giáo Dục, Trưởng ban tổ chức An cư, Đại hội, các khóa tu học Bắc Mỹ…
Từ miền Tây sang miền Đông nước Mỹ, từ Âu châu đến Canada, dấu chân Hòa thượng là dòng nước mát ngấm dần vào lòng người. Có thể nói, thân giáo đi cùng bi nguyện lợi sinh. Với hạnh nguyện Bồ-đề, Hòa thượng đặc biệt chú trọng vào sự hỗ trợ các trú xứ ở miền Đông Hoa Kỳ, động viên chư Tăng Ni tổ chức lễ hội Phật giáo, các khóa an cư, lễ Phật đản để phát huy tinh thần Phật pháp trong cộng đồng. Ngài còn không ngại trời xa đất lạ, đi đến từng nơi thuyết giảng, hướng dẫn tứ chúng. Đối với tổ chức Gia Đình Phật Tử, Hòa thượng vừa là người thầy, vừa là vị hiền giả thân cận, khuyến tấn các cấp Huynh trưởng và đoàn sinh sống đúng tinh thần từ bi, kỷ luật và trí tuệ của GĐPT.
  Nhưng hơn hết, vẫn là tấm gương tu hành giản dị và bền bỉ là một vị Hòa thượng với chiếc áo Lam nhật bình giản dị nêu cao đức tính khiêm cung, đạm bạc, giữ gìn giới hạnh và kỷ cương. Mỗi bước đi, mỗi hành động đều toát lên tinh thần “không trú” – không vướng mắc danh lợi, chỉ một lòng vì đạo pháp và chúng sinh.
Như một bài học vô thường sống động cuối cùng Thầy dành cho Phật tử, Thầy hóa duyên viên mãn. Trước hôm viên tịch, Hòa thượng vẫn dự lễ Bố Tát hằng tháng cùng Cộng Đồng Phật Giáo Bắc California. Đến ngày ra đi (20/3/2022, nhằm 18/2 Nhâm Dần), Ngài còn tham gia Phật sự, phân phát thức ăn cho người vô gia cư, rồi về Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm thọ trai. Đến khoảng 6 giờ chiều cùng ngày, Hòa thượng an tường xả bỏ báo thân tại Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm, thành phố Hayward, California, Hoa Kỳ, thế thọ 78 tuổi, lạp thọ 54. Hòa thượng nhẹ nhàng xả bỏ báo thân, sau khi vẫn còn đang làm Phật sự và trao tặng thức ăn cho người vô gia cư trong buổi sáng cùng ngày. Tấm lòng vị tha của Ngài cho đến phút cuối vẫn mãi là lời nhắc nhở rằng đời sống này vô thường, nhưng lòng từ bi thì bất diệt.
  Riêng chúng con có cơ duyên theo Thầy, học hỏi và đồng hành cùng Thầy nhiều Phật sự và việc cuối cùng với Thầy là giúp Thầy xuất bản tập sách cuối cùng của Thầy. Xin mạn phép viết về cuốn sách Vô Biên Pháp Lạc tập 1, (và Vô Biên Pháp Lạc tập 2 mà Thầy đang làm dang dở lúc bấy giờ). Vô Biên Pháp Lạc tập 1 tổng hợp hai mươi lăm bài kinh ngắn, được trích dịch từ Đại Tạng Kinh với mục đích mang lại niềm an vui, hạnh phúc và bình an cho tất cả chúng sanh. Nổi bật trong lời dẫn nhập là quan niệm về cõi Ta bà nhỏ bé, đầy đủ năm thứ “uế trược” giữa vô lượng vô biên cõi nước của chư Phật. Cũng vì thương xót muôn loài, chư Đại Bồ Tát không ngừng nguyện vào cõi Ta bà để hướng dẫn, giúp chúng sanh trở về nguồn cội tâm Đại Bi, biết cách học và tu để thoát ly sanh tử, cũng như dấn thân cứu độ nơi khổ đau nhất. Từ đây, có thể nhận thấy ít nhất bốn lợi ích quan trọng trong việc học hỏi và thực hành những giáo pháp được nêu trong Vô Biên Pháp Lạc. Việc nuôi dưỡng tâm đại bi và lòng bao dung là quan trọng nhất. Thông qua những bài kinh trong Vô Biên Pháp Lạc, người đọc dễ dàng bắt gặp thông điệp về lòng từ bi vô hạn. Học và thực hành theo tinh thần này giúp chúng ta nhận ra rằng, cõi Ta bà tuy đầy khổ đau và phiền não, nhưng lại là nơi để vun bồi hạnh nguyện Bồ Tát. Giữ vững tâm từ, thấu hiểu nỗi khổ của tha nhân không chỉ tăng trưởng công đức mà còn mở rộng lòng bao dung với chính mình và mọi người.
  Hòa thượng Thích Đỗng Tuyên luôn khuyến khích tự mình giải thoát, chuyển hóa khổ đau. Thầy luôn nhấn mạnh rằng chư Đại Bồ Tát dạy dỗ và khuyến khích chúng sanh tự học, tự tu, hầu chính bản thân mỗi người thoát khỏi sanh, già, bệnh, chết. Những bài kinh ngắn trong Vô Biên Pháp Lạc không chỉ giúp ta hiểu về lý nhân duyên, vô thường, vô ngã,… mà còn hướng tới thực hành cụ thể, để từng bước thoát ly khổ đau, tự mình nếm trải niềm an lạc của chánh pháp.
  Qua lời dạy của Thầy, hãy tăng trưởng thiện duyên, hướng đến phụng sự xã hội. Một trong những điểm đáng chú ý của bộ sách là kêu gọi chúng ta “dấn thân vào chỗ không còn tình người, chỗ chỉ có khổ đau.” Điều này không phải nhằm vào sự bi quan, mà ngược lại nhắc nhở người thực hành hãy sẵn sàng bước tới những nơi bất hạnh để chia sẻ, hóa giải khổ đau cho tha nhân. Đây cũng chính là tinh thần vào đời của chư Bồ Tát: không né tránh khó khăn, mà lấy việc giúp chúng sanh làm niềm vui, tích lũy công đức, trưởng dưỡng từ tâm.
  Cuối cùng là hãy tìm thấy nguồn hỷ lạc chân thật ngay trong cõi đời này. Dù nói đến khổ đau hay cảnh ngộ Ta bà, tựa sách Vô Biên Pháp Lạc đã khẳng định một giá trị cốt lõi: niềm an lạc vô biên có thể hiện hữu ngay tại trần gian này, nếu chúng ta biết “sống” theo lời Phật dạy. Sự an lạc ấy không chỉ dành riêng cho chư Phật hay chư Đại Bồ Tát mà bất cứ ai, hễ có đủ lòng tin và tinh tấn, đều có thể “chạm” đến. Việc đọc và thực hành sách là cơ hội để mỗi người kết duyên với giáo pháp, khai mở tuệ giác và sống thảnh thơi hơn giữa cuộc đời nhiều biến động.

  Xin chốt lại, tác phẩm Vô Biên Pháp Lạc của Thầy là một hành trang quý báu cho những ai mong muốn thâm nhập sâu hơn vào tinh thần Bồ Tát đạo. Qua các bài kinh được dịch thuật và chú giải, Hòa thượng Thích Đỗng Tuyên gợi mở con đường tu tập, tiếp nối truyền thống Đại Thừa, nhấn mạnh vai trò của Đại Bi Tâm, cùng chí nguyện phụng sự xã hội. Nhờ đó, người đọc không chỉ hiểu thêm về giáo lý mà còn có thể ứng dụng ngay vào đời sống, nuôi dưỡng trí tuệ và từ bi, tiến bước vững vàng trên hành trình tâm linh.

  Nhân ngày kỵ lần thứ 3 của Thầy, chúng con xin kể lại để tưởng nhớ và tri ân công hạnh Hòa thượng Thích Đỗng Tuyên, một bậc cao Tăng khả kính, nêu gương sáng cho hậu thế về công hạnh giữ gìn mạng mạch Phật pháp. Từ ngọn đuốc tri thức kết hợp với công phu hành trì, Ngài đã dệt nên một cuộc đời hiến trọn cho việc giáo dục, xây dựng Tăng-già và truyền trao giáo pháp. Chính sự tinh chuyên tu học và đức hạnh khiêm cung của Hòa thượng đã mở lối cho biết bao tấm lòng hữu duyên, được nương vào Phật pháp mà vun bồi phước tuệ.

Tưởng nhớ Thầy.
  Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Khế thủ. 

Tâm Thường Định
Vùng vịnh, Ngày 21 tháng 3, 2025.

Most Venerable Thích Đỗng Tuyên (Thích Thái Siêu): Embodying the Bodhisattva Vow, Guiding by Example, and Propagating the Dharma for All Beings

  In this impermanent world, there are sincere monastics who silently live by embodied practice (leading-by-example/thân giáo) and use their sincere cultivation to benefit all beings. One such individual was the Most Venerable Thích Đỗng Tuyên, who was frequently referred to as Thích Thái Siêu. From his childhood in Ninh Thuận Province to his time studying at Buddhist institutes and ultimately disseminating the Dharma in a foreign land, the Venerable consistently guided himself and others through embodied practice, mindfulness, and compassion.

The Seed of the Bodhi Mind: The Condition for Leaving the Worldly Life

The Most Venerable Thích Đỗng Tuyên was born in 1945 at Văn Sơn Village, Ninh Thuận Province, into a family that was deeply rooted in Buddhist practices. He aspired to leave home at the age of 12, prostrating before his master to request ordination. His eyes, which were still only twelve summers old, were ablaze with fervor, indicating a resolute course of spiritual development. The Venerable's initial foundation for the cultivation of wisdom and the radiating of loving-kindness was established during his four years as a novice, during which he studied fundamental practices, novice discipline, and appropriate deportment.

Embodied practice is a living Dharma teaching for the Venerable.

Phổ Đà (Đà Nẵng), Hải Đức (Nha Trang), and Quảng Hương Già Lam (Sài Gòn) were the Buddhist institutes to which he was sent after receiving the novice precepts. Throughout the years of intense study in internal Buddhist curricula, the development of foreign-language skills, and the subsequent receipt of the Bhikkhu precepts, he remained steadfast in his practice. The diligent monastic who stood behind these periods of academic pursuit practiced assiduously day and night, ensuring that every step and gesture exuded mindfulness. Through his virtues, he mentored the newer generation with humility, patience, and adaptability. He remained committed to his studies, pursuing a doctoral degree in India, even after reaching the age of fifty. His persistence served as an inspiration for his contemporaries.

Embodied practice is the warm and genuine illumination that emanates from the teachings, if the latter are a lamp. Zen was profoundly felt by any disciple who was fortunate enough to be in his presence, as evidenced by his uncomplicated lifestyle and fundamental spiritual training. He was a master of the monastic discipline and dedicated his life to the dissemination of the Dharma throughout the East and West. After successfully finishing the intermediate-level Buddhist studies program, he pursued the advanced courses. A favorable karmic connection led him to India, where he spent six years studying the Vinaya (monastic code), Sanskrit, and Pali. In addition to being an academic accomplishment, his 2002 doctoral degree, which concentrated on a comparative analysis of the bhikkhu precepts across various Buddhist traditions, was the result of a genuinely dedicated monk who was anxious to serve the Buddhadharma.

Unceasingly Returning Educating in Vietnam, Subsequently Traveling Abroad

Upon his return, he dedicated himself to instructing monastics in Vietnam. Subsequently, he traveled to the United States at the request of the senior Sangha to assist in the dissemination of the Dharma. He left a legacy of dedication in every location he visited, establishing temples and monasteries that served as spiritual refuges for laity Buddhists, including Niệm Phật Đường Fremont and Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm. He initiated retreats and study sessions under the Buddhist Congregation's auspices, thereby establishing conducive conditions for all individuals to engage with the Buddha's teachings. He was involved in numerous critical leadership positions within the Congregation, including the organization of the Rains Retreat, general assemblies, and North American Buddhist training courses, as well as the Director of both the Propagation and Education Departments. 

The Venerable's footsteps were like a cool stream that progressively permeated the hearts of people from the western to eastern regions of the United States, as well as from Europe to Canada. In fact, his embodied practice consistently aligned with his compassionate commitment to the well-being of all sentient beings.

With his Bodhi resolve, he devoted particular attention to the support of temples in the eastern United States, encouraging monastics to coordinate Buddhist festivals, Rains Retreats, and Vesak Celebrations to foster the spirit of the Dharma in the community. He was unafraid of unfamiliar environments or distance, and he traveled to various locations to deliver Dharma lectures and provide guidance to the fourfold assembly. He was a teacher and elder mentor to the Vietnamese Buddhist Youth Association (Gia Đình Phật Tử), inspiring group leaders and members to maintain the organization's genuine spirit of compassion, discipline, and wisdom.

Above all, he served as a perpetual representation of a modest, unwavering monastic: a Venerable in a plain gray robe, who was representative of virtue, frugality, humility, and adherence to discipline. The spirit of "no abiding" was evident in every step he took and action he performed, as he was unencumbered by worldly acclaim and dedicated himself exclusively to the Dharma and all beings.

A Final Living Lesson of Impermanence for the Faithful

He was a member of the Northern California Buddhist Community and participated in the monthly Bố Tát ceremony, which involved the recitation of the precepts and the confession of monks, until the day before his departure. He was still engaged in Dharma work, distributing food to the homeless, on March 20, 2022, the 18th day of the 2nd lunar month in the Year of the Tiger. He then returned to Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm for his midday meal. This afternoon was the day he departed this existence. He passed peacefully during his sleep at Chùa Đại Bảo Trang Nghiêm in Hayward, California, USA, at the age of 78, after 54 years of monastic service, at approximately 6 p.m. on the same day. The Venerable's altruism at the end of his life will forever serve as a reminder that compassion endures, despite the impermanence of life, as she was actively involved in Dharma work and distributed food to those in need that morning.

A Final Project: Vô Biên Pháp Lạc

We were fortunate enough to follow him, learn from him, and participate in numerous Dharma endeavors with him. Most recently, we collaborated on the publication of his final volume. We respectfully offer a few remarks regarding that endeavor: Vol. 1 of Vô Biên Pháp Lạc (and Vol. 2 of Vô Biên Pháp Lạc) are incomplete at that time. The objective of Volume 1 is to provide all beings with serenity, joy, and well-being by translating twenty-five brief sūtras from the Buddhist canon.  Notably, the Venerable addresses the diminutive nature of the Saha World (our world, which is rife with five types of defilement) in its introduction, in comparison to the infinite Buddha realms. The Great Bodhisattvas perpetually pledge to enter this domain, guide beings back to their innately compassionate hearts, instruct them on how to study and practice to escape birth-and-death, and dedicate themselves to liberating those ensnared in suffering, all out of limitless compassion. There are at least four primary advantages to studying and practicing the teachings of Vô Biên Pháp Lạc, with the most significant being the development of unbounded compassion and benevolence. The message of immeasurable loving-kindness is readily apparent to readers through the sūtras in Vô Biên Pháp Lạc. By studying and practicing with this spirit, we can acknowledge that, despite the Saha World's abundance of suffering and affliction, it remains the ideal environment for the cultivation of Bodhisattva vows. Not only does the preservation of a compassionate heart and the comprehension of the suffering of others increase merit, but it also broadens one's tolerance and affection for oneself and others.

The Most Venerable Thích Đỗng Tuyên consistently underscored the transmutation of suffering and self-liberation. He taught that the Great Bodhisattvas instruct and encourage beings to study and practice in order for each individual to extricate themselves from birth, aging, illness, and death. The short sūtras in Vô Biên Pháp Lạc not only give us a way to think about causality, change, and non-self, but they also show us how to practice in a way that helps us get beyond suffering and experience the bliss of the real Dharma.

Furthermore, his teachings encourage us to fortify positive relationships and contribute to society. The appeal to "explore places devoid of humanity—places only filled with suffering" is a prominent feature of the book. The message is not intended to perpetuate pessimism but rather to serve as a reminder to practitioners that they should be prepared to enter into unfavorable circumstances to alleviate the suffering of others. It actually typifies the Bodhisattva spirit, as it never shies away from hardship but rather derives pleasure from assisting others, accumulates merit, and cultivates compassion.

Finally, it is imperative that we identify genuine pleasure in this world. Vô Biên Pháp Lạc upholds a fundamental principle: boundless serenity can be achieved in the present moment by genuinely adhering to the Buddha's teachings, even when discussing suffering or the adversity of the Saha Realm. This tranquility is not exclusively reserved for the Buddhas or Bodhisattvas; anyone who possesses the requisite faith and diligence can achieve it. By reading and practicing this book, each person has the chance to establish a connection with the Dharma, broaden their perspective on wisdom, and discover tranquility in the midst of life's numerous challenges.

In summary, Vô Biên Pháp Lạc is an invaluable asset for individuals who are interested in a more profound connection with the Bodhisattva ideal. Most Venerable Thích Đỗng Tuyên continues the Mahayana tradition by emphasizing the significance of the Great Compassionate Mind and the vow to serve society through his translated sūtras and annotations. His work illuminates a path of spiritual practice. In addition to understanding the teachings better, readers can immediately apply them, fostering compassion and discernment on their spiritual journey.

We are grateful for the accomplishments of Most Venerable Thích Đỗng Tuyên, a venerable monk of outstanding virtue, as we commemorate the third anniversary of his departure. His shining example of upholding the lineage of the Dharma continues to inspire future generations. He dedicated his life to the dissemination of the teachings, the establishment of the Sangha, and the cultivation of knowledge with devoted practice. Numerous individuals were able to establish a connection with the Dharma and develop wisdom and blessings as a result of his diligent study and meek character.

Homage to the Shakyamuni Buddha.

Tâm Thường Định

Bay Area, March 21st,  2025.

Vĩnh Hảo: NHỚ NGÀY TÀN XUÂN - REMEMBERING THE END OF SPRING

NHỚ NGÀY TÀN XUÂN

 

Ngày tàn xuân thuở xưa ấy, cách nay đã 50 năm. Một cuộc đổi mới dẫn đến loạn lạc xã hội, ly tán gia đình. Máu tiếp tục đổ sau chiến tranh. Lệ nóng trào tuôn, hòa thêm vị mặn trên đại dương thống khổ. Hàng trăm nghìn gia đình bị đẩy lên những vùng ma thiêng nước độc để canh tác mưu sinh lập đời mới. Hàng trăm nghìn sĩ quan, công chức chế độ cũ bị biệt giam hoặc bị cưỡng bức lao động khổ sai trong những trại tù biên địa. Và, từng đoàn người già trẻ dắt díu nhau băng rừng vượt biên, xuống thuyền vượt biển, tìm đến những vùng trời tự do. Lên rừng, xuống biển, có vẻ như lặp lại huyền sử mấy ngàn năm của tộc Việt (1). Nhưng cuộc chia tay trong lịch sử cận đại không chỉ có năm mươi con lên núi, năm mươi con xuống biển, mà là cả triệu con dân, hớt hãi tìm đường sống, âm thầm trong đêm, mẹ cha câm nín, con trẻ nén khóc, rón rén những bước chân hồi hộp, run sợ. Nỗi đau thương thống hận ngập tràn của ngần ấy con người, ngần ấy gia đình, không hề được ghi vào sử sách giáo khoa, mà chỉ được ngậm ngùi khơi dậy trong tâm khảm những người tị nạn năm xưa, đã là những cổ nhân hữu danh vô danh, hay đang là những người lão niên lặng lẽ đời mình ở những vùng trời phương ngoại.

Nghiệm lại chuyện xưa không phải để than trách hay khơi dậy oán hận. Cuộc sống của cá nhân, hay một cộng đồng nhỏ, cộng đồng lớn, đều diễn ra trong những điều kiện nhân duyên, thuận và nghịch. Thuận, có khi đưa ta đi lên rồi lại đi xuống; nghịch, có khi đưa ta đi xuống rồi lại đi lên.

Trong số hàng triệu người Việt rời nước ra đi từ thuở ấy, có những thầy Tăng áo vải nâu sồng tháp tùng trên những thuyền nan ọp ẹp; quán sinh tử vô thường trên chập chùng sóng cả, ban vô úy cho những người đồng hành yếu đuối; vượt trùng dương bão tố đến bờ an vui; hòa vào cuộc sống mới, cặm cụi “vá áo chép kinh đất khách” (2); mười năm, hai mươi năm, rồi năm mươi năm, dựng nên hàng trăm ngôi chùa Việt khắp bốn châu. Việc dựng xây cơ sở vật chất không phải là kỳ tích gì đáng kể, nhưng giữ được tín tâm cho bốn chúng đệ tử, duy trì được mạng mạch của Phật Pháp nơi xứ người suốt nửa thế kỷ qua không phải là điều đơn giản. Trong suốt cuộc hành trình năm mươi năm đó, đã nhiều thầy Tăng bỏ mình trong rừng già hay trên biển lớn, nhiều thầy Tăng hoàn tục chọn đời sống tại gia, và nhiều thầy Tăng nằm xuống sau những đóng góp kiên trì, bền bĩ cho sự vinh quang của đạo pháp.

Giờ này ngồi ôn lại con đường đã kinh qua của cộng đồng ly hương, những bi lụy một thời đã tàn phai theo năm tháng, chỉ còn một nỗi niềm tồn đọng, đó là niềm tin về sự chánh thiện.

Chỉ có sự chánh thiện mới mang lại an vui thực sự cho cuộc sống.

Chỉ có sự chánh thiện mới duy trì và phát triển được đạo mầu trên thế gian này.

50 năm là quãng thời gian khá dài, nhưng cũng chỉ là một chớp mắt trong chuỗi dài sinh tử, tử sinh bao kiếp luân hồi. Trong chớp mắt ấy, hãy sống như một người con Phật chánh thiện, hiền trí.

 

___________

 

(1)  Mượn ý của Thầy Tuệ Sỹ trong bài “Thuyền Ngược Bến Không” giới thiệu thi tập “Thủy Mộ Quan,” của nhà thơ Viên Linh (1938 – 2024): “Thời chiến tranh, một lớp bạn lên rừng. Thời hòa bình, một lớp bạn xuống biển. Dân tộc chợt quay trở lại với huyền thoại mở nước. Những người con theo Mẹ, đã có lúc khinh ghét anh em mình, bỏ lên rừng. Một thời gian sau, những người con theo Mẹ lên rừng nay quay trở về đô thị. Lại những người anh em khác sợ hãi, vội bỏ trốn theo, tìm về biển...”

(2)  Câu đối của Thầy Tuệ Sỹ viết tặng Tu viện Quảng Đức, Úc Đại Lợi (cả chữ Hán lẫn chữ Việt): “Quảng mạc thiên hoang cố lý, nhi phế hưng cạnh tẩu kinh đào, phiến diệp phù nang, quải nạp đằng la thử ngạn. | Đức hành thế khoát tham phương, tỉ triêu lộ hàm huy diệu cảnh, không hoa thủy nguyệt, huyền hà bích lạc thần châu.”

Dịch nghĩa: “Chốn cũ dặm dài man mác, bởi phế hưng xô dậy sóng cồn, chiếc lá thuyền nan, vá áo chép kinh đất khách | Đức tu mấy bước mù xa, tợ sương sớm nắng hồng đọng bóng, hoa trời trăng nước, ngân hà dằng dặc quê cha.”

“Vá áo chép kinh” ở đây có thể được hiểu là việc trì giới và hoằng pháp.

 Vĩnh Hảo

REMEMBERING THE END OF SPRING

The conclusion of spring at that time—now fifty years ago. The implementation of a reform resulted in the dispersal of families and social disorder. Bloodshed persisted subsequent to the conflict. The salty flavor of the hot tears was mingled with the ocean of suffering. To establish and cultivate a new existence, hundreds of thousands of families were forcibly relocated to remote and hazardous regions. In prison centers along the borders, hundreds of thousands of officers and civil servants of the former regime were either placed in isolated detention or compelled to perform harsh labor. And, groups of both young and old either led each other through forests to escape the country or boarded vessels to cross the oceans in quest of freedom.

The mythical history of the Vietnamese people (1) from thousands of years ago was echoed by the desire to visit the forests and navigate the oceans.  However, the separation in modern history was not merely fifty children being sent to the highlands and fifty to the oceans. Millions of individuals were feverishly attempting to survive, stealthily, in the darkness of the night. Parents were mute, children were stifling their sobs, and they were tiptoeing with nervous, apprehensive steps. The sorrow, anguish, and bitterness that so many individuals and families endured were never documented in official history books. However, they reside silently in the souls of former refugees, who have since become honored elderly, whether they are named or not, and are currently living out their lives in foreign countries.

Reflecting on the past is not intended to incite resentment or offer complaints. The lives of individuals, as well as small and large communities, are shaped by the conditions of karma and circumstance, whether they are favorable or unfavorable. Occasionally, favorable circumstances may elevate us, then depress us once more; conversely, adversity may reduce us to our knees, then elevate us again at a later time.

Among the millions of Vietnamese who departed the country at that time, there were monks in modest brown robes who embarked on fragile boats. They contemplated impermanence and the cycle of birth and death amidst the heaving waves, offering fearlessness to their vulnerable companions. They crossed stormy oceans to reach peaceful shores, merging into new lives, and quietly "mending robes and transcribing sutras in foreign lands." Hundreds of Vietnamese temples were constructed on all four continents over the course of ten, twenty, and fifty years. (2)

Maintaining the faith of the fourfold sangha and safeguarding the lifeline of the Dharma in a foreign nation for half a century is a complex endeavor, despite the fact that constructing tangible structures is not an especially difficult task. Numerous monks perished in deep forests or vast seas during that fifty-year voyage, while others transitioned from monastic life to the lay world. Additionally, numerous monks passed away after years of dedicated service to the Dharma's grandeur.

The laments of a bygone era have diminished with time as we contemplate the journey of the diaspora. The belief in righteousness is the sole enduring sentiment that remains.

True serenity and pleasure in life can only be achieved through righteousness.
The marvelous Dharma in this world can only be sustained and developed through righteousness.

Fifty years is a significant amount of time; however, it is merely a flicker in the infinite cycle of birth and death, life after life in the vast wheel of samsara. Let us live as virtuous and wise offspring of the Buddha in that fleeting instant.

Vĩnh Hảo

Translated by Phe Bach

(1) Utilizing the concept of Venerable Thích Tuệ Sỹ from the poem Thuyền Ngược Bến Không / (A boat flowing against the harbor of emptiness)***, which was composed as a preface to the poetry collection Thủy Mộ Quan by poet Viên Linh (1938–2024):

"A group of friends ventured into the forest during the war." Another group retreated to the sea during periods of calm. The nation abruptly reverted to its foundation myth. At one point, the children who followed the Mother began to harbor animosity toward their own siblings and fled to the mountains. After a period of time, the children who had accompanied the Mother into the forest returned to the cities. Subsequently, other brothers escaped in haste, seeking refuge at sea, out of dread.


(2) A parallel verse couplet composed by Venerable Thích Tuệ Sỹ and presented to Quảng Đức Monastery in Australia, inscribed in both Classical Chinese and Vietnamese:

"A leaf-like boat, patching robes and copying sutras in foreign lands, the old place, vast and desolate over countless miles, where rise and fall stirred up tidal waves."
Virtue and practice travel far into unknown paths, like the morning mist and crimson sunlight that cast their glow—celestial flora, moonlit waters, and the endless Milky Way of the ancestral homeland.

"Vá áo chép kinh" (patching robes and copying sutras) can be interpreted as the practice of sustaining precepts and disseminating the Dharma.

*** THUYỀN NGƯỢC BẾN KHÔNG

Thích Tuệ Sỹ

Dưới hiên mưa vắng hồn khua nước
Thả chiếc thuyền con ngược bến không

Thơ Viên Linh, Thủy mộ quan

Tôi sinh ra thì thế chiến II đang hồi kết thúc. Lớn lên chút nữa, khi biết nghe và hiểu, những chuyện vãn người lớn về việc đánh nhau đâu đó, lúc nào đó, bao giờ cũng hấp dẫn như chuyện cổ tích. Mà hình như đó lại là những chuyện mà tuổi con nít của tôi được nghe nhiều hơn là chuyện cổ tích. Trong gia đình tôi, thỉnh thoảng thấy vắng đi một người lớn. Rồi lại nghe những câu chuyện thì thầm. Mấy chú, mấy anh lớn, đã từng ẳm bồng tôi, bỗng chốc họ trở thành nhân vật trong truyện cổ tích. Cách mà người lớn kể chuyện, lại làm cho không khí của chuyện cổ tích ấy càng trở thành huyền bí.

Cho đến khi lai rai đọc được tiếng nước ngoài, chuyện kể về chiến tranh bỗng thành hoài niệm; hay chỉ hình như là hoài niệm thôi, vì đấy là quá khứ mà mình không thấy, không nghe. Có điều, hoài niệm ấy không làm sao mờ đi được. Vì nó đã trộn lẫn quá khứ với hiện tại. Quá khứ ấy, khi chợt biết, nó đã có quá nhiều mất mát. Vì những người đã đi, chưa thấy ai trở lại. Rồi cả những người cùng trang lứa cũng lần lượt ra đi. Mình thì may mắn được ở lại. Nhìn quanh, bảng đen, lớp học, sân trường. Sự sống vẫn băng băng lôi người đi tới, với những cạnh tranh vất vả.

Chiến tranh, thù hận, và đâu đó, từ sâu thẳm của khát khao, tình yêu và sự chết là nỗi ám ảnh, và như chất liệu cho ý thức sinh tồn. Có một cõi thi ca riêng biệt như vậy. Dành cho những tâm hồn nhạy cảm. Nhìn con chim giãy chết trong tranh mà ngơ ngẩn, bàng hoàng. Nhưng ngôn ngữ của nó cũng biến hình. Tình yêu, thất vọng, đam mê, như những con sóng nồng nhiệt trên mặt nước, mà dưới đáy sâu ai biết ẩn chứa những gì.

Nước xa cuồn cuộn ra khơi
Sâu trong tâm thể có đôi giọt gần

(Dư tập, Thủy mộ quan)

Những câu thơ như vậy thật hiếm hoi cho một đời bận rộn. Không bận rộn sao được, khi quanh mình những bạn bèn trang lứa lần lượt ra đi. Một số người vượt suối, vô rừng. Đi theo tiếng gọi của hận thù, máu lửa, trong trái tim đang bốc cháy bởi chủ nghĩa anh hùng. Để lại cho thành phố khúc hát “Người đã đi, đi trên non cao…” Một số khác ra đi, để lại tiếng khóc nghẹn ngào, điên loạn: “Ngày mai đi nhận xác chồng. Say đi để thấy mình không là mình.” Tình yêu, thù hận, bỗng trở thành mâu thuẫn biện chứng.

Mấy chục năm sau, một thế hệ đang lớn, như nắng trưa xích đạo che lu ánh đuốc quá khứ lập lòe của mình; thỉnh thoảng tôi đi tìm lại một vài câu thơ đâu đó, mà cũng không dễ gì tìm được, để cho hoài niệm quay lại một thời, trong đó mình đã sống, đã suy nghĩ, ưu phiền, và cả đến những dại dột ngông cuồng của tuổi trẻ. Trong tình trạng mà người cũ lánh xa, vì hiểm nguy rình rập mơ hồ, thì chuyện biển rộng sông dài chỉ có trong tranh, và trong trí nhớ. Lại vẫn điệp khúc hoài niệm bâng quơ.

Tôi không đoán được bạn trẻ yêu thơ ngày nay, nếu tình cờ đọc được bốn câu thơ dưới đây sẽ gợi lên ấn tượng gì. Nhưng người đã sinh ra và lớn lên trong chiến tranh, mà tình yêu và thù hận là những xung đột, khắc khoải trong lòng, những câu thơ ấy gợi nhớ một thời, hay đúng hơn là một ấn tượng, có thể thoáng qua chốc lát:

Chiều về trên một nhánh sông
Bên tôi con nước đỏ lòng quanh co
Nước loang dưới đáy trời dò
Buồn tôi thánh thót trên lò nhân sinh

(Một Nhánh Sông, Dư Tập, Thủy Mộ Quan)

Đó là một chút hơi thở tàn sinh, như bóng nắng là đà trên mặt nước, không có những trầm mặc thăm thẳm trong lòng đại dương. Một nhúm cỏ xanh nhởn nhơ trên cánh đồng khô cháy. Nhưng ai có thể phê bình nhúm cỏ vô tình? Ấn tượng của một người đọc thơ từ trong hủy diệt bạo tàn của chiến tranh là như thế.

Rồi đất nước hòa bình, dân tộc đang trở mình từ trong khói lửa, để cho hận thù hóa thân thành tình yêu. Và cũng là lúc bắt đầu một thế hệ cầm bút bị khước từ. Vì đã không thể nhận thức tình yêu theo định nghĩa của biện chứng. Trong đó, tình yêu chỉ có thể trưởng thành bằng hận thù và hủy diệt. “Máu của người đem lại tình thương.”

Ngồi trên đỉnh đồi Trại thủy, giữa thành phố Nha trang, nhìn xuống bên dưới, từ trong làng kéo ra một đoàn thiếu nhi Tiểu học, hô vang khẩu hiệu chào mừng cách mạng, đả đảo văn hóa giáo dục phản động, đồi trụy. Tôi biết mình đang bị chối bỏ. Và bị chối bỏ thật. Từ chỗ là thành phần ăn bám, rồi trở thành phần tử nguy hiểm, và được liệt xuống hàng cặn bã xã hội, tạm tha tội chết để được ân huệ khoan hồng sống hết kiếp sống thừa. Lại một lần nữa, những người cũ của tôi theo nhau lần lượt ra đi. Thời chiến tranh, một lớp bạn lên rừng. Thời hòa bình, một lớp bạn xuống biển. Dân tộc chợt quay trở lại với huyền thoại mở nước. Những người con theo Mẹ, đã có lúc khinh ghét anh em mình, bỏ lên rừng. Một thời gian sau, những người con theo Mẹ lên rừng nay quay trở về đô thị. Lại những người anh em khác sợ hãi, vội bỏ trốn theo, tìm về biển:

Vua gặp Âu Cơ lúc thủy du
Cùng nàng rung động nước thiên thu
Duyên tan nàng bắt con về núi
Những đứa theo cha khổ đến giờ

(Thủy Mộ Quan)

Ba chục năm, một nửa theo Cha, một nữa theo Mẹ. Nhưng huyền thoại của nhà thơ này vẫn còn quên một số anh em trở thành côi cút. Cha thì ở đâu không thấy, mà tự thân thì bị ruồng rẫy bởi chính anh em mình ngay trên đất Mẹ. Không Cha, cũng không Mẹ, ta đi tìm dấu tích Trường sơn, “Quê người trên đỉnh Trường sơn. Cho ta gởi một nỗi hờn thiên thu.”(Thơ Tuệ Sỹ).

Tôi không nói đến hận thù. Nhưng một nỗi oan khiên nào đó, khiến cho lời nói của mình như trong cơn mê sảng. Bạn cũ ở quanh đây thôi, vẫn gần như những ngày nào, một thời buồn vui. Có lẽ bạn cũ ngại ngùng, ngại nghe những điều được giả thiết là tôi sẽ nói. Thật sự, tôi chẳng được phép nói gì cả. Vẫn được chỉ định phải đứng bên lề xã hội đang hội nhập văn minh. Còn những bạn khác, hãy gọi là cố nhân, bấy giờ mỗi kẻ một phương trời. Tôi chẳng biết họ đang làm gì, đang nghĩ gì. Mỗi người một phong cách, trong một thế giới mở rộng, đa văn hóa. Tôi nghe nói như vậy.

Dù ở phương này hay phương kia, dù có hay không có hai trận tuyến văn chương cùng chung loại hình ngôn ngữ của Mẹ, vẫn còn hàng vạn nắm xương dưới lòng biển:

Lưu vực điêu tàn ở Biển Đông
Xương bầy như thú cháy rừng hoang
Nhưng rừng không cháy nào đâu thú
Người chết thân chìm Thủy Mộ Quan.

Viên Linh, Thủy mộ quan

Hận thù có thể xóa được dễ dàng thôi, nhưng u uẩn của những hồn oan đáy biển vẫn ám ảnh tâm tư. Người sỗng vẫn mang mãi ân tình của người đã chết, dù trên rừng hay dưới biển, vì oan nghiệt riêng tư hay vì tình chung dân tộc. Xưa Nguyễn Du đã làm “Văn tế thập loại chúng sinh”; không chỉ là món nợ văn chương cho người đã chết, mà đó còn là tình tự thiết tha từ cõi chết vọng về. Tôi đọc bài “Gọi hồn” trong Thủy mộ quan cũng với tâm trạng tương tợ:

Trên Huyết Hải thuyền trồi về một chiếc
Chiều bầm đen trời rực rỡ đau thương
Thân chìm xuống băng tuyền giờ tận biệt
Sóng bạc đầu hối hả phủ trùng dương.
(…)
Trong rêu xanh ngân ngật bóng sơn hà
Lướt hải phận về dưới trời cố quốc.
(…)

Bài thơ không mang tiết nhịp gây cảm xúc bàng hoàng tức khắc, nhưng những ấn tượng rải rác trong cả tập Thủy mộ quan làm cho bài thơ phảng phất nỗi kinh sợ, rùng mình:

Trinh nữ trầm oan nổi giữa dòng
Thân băng ngàn hải lý về sông
Xung quanh không một người than khóc
Chỉ cá trùng dương theo hộ tang.

Dù sao thì đất nước cũng đang hồi sinh. Những người ra đi, lần lượt kéo nhau về. Ấy thế, hờn giận giữa anh em vẫn còn là vết thương nhức nhối. Văn chương bây giờ vẫn là một lựa chọn, hoặc một nhân cách. Thi ngôn chí. Thiên cổ văn chương thiên địa tâm. Trong tận đáy sâu tâm khảm, mỗi nhà thơ vẫn chung một tình tự nghìn đời, dù biểu hiện có hận thù cay nghiệt. Tôi mong được như lời Viên Linh nói:

Sinh ở đâu mà giạt bốn phương
Trăm con cười nói tiếng trăm giòng
Ngày mai nếu trở về quê cũ
Hy vọng ta còn tiếng khóc chung.

Tuệ Sỹ,
Saigon, đông 2004

A boat flowing against the harbor of emptiness

Translated by Nguyen Thuy Dan

 

“Scattered rain against the roof; a soul sifting water,
A small boat lets go, against the harbor of Emptiness”

I was born when the Second World War was coming to an end. Just a little after I reached the age of reason, hearing stories told by grownups about this and that battle fought here and there was as interesting as fairy-tales. In fact, it seemed that throughout my childhood I more often heard such stories instead of fairy-tales. Every now and then, a grownup would disappear from my family. Stories would be whispered in hushed tones. Uncles and cousins who had held me in their arms would suddenly become characters in such fairy-tales. The way that grownups told these stories made them even more mysterious.

By the time I was able to read a little foreign language, stories about war suddenly turned into reminiscences. Or rather, it seemed that they were merely reminiscences – for they were a past that I neither saw nor heard. However, it was impossible to erase them from my memory. Past and present had already been confused in entanglement. When I understood that past, it was filled with so much loss. Those who had left never returned. In turn, people my own age began to leave. I was fortunate to remain. Looking around the classroom, the chalkboard, the schoolyard. Life continued to relentlessly drag men forward along with struggle and toil.

War, hatred, and, somewhere from the very depths of longing and thirst, Love and Death are a haunting shadow, the very material for awareness of existence. Of these there is a separate world of poetry and song reserved for sensitive souls, for those captivated and shocked senseless by a painting of a dead bird. However, its language is transformable. Love, disappointment, passion – these are the fervent waves on the surface; who knows what could be hidden in the depths?

“Distant waters flowing away to the distant ocean
Deep within my thoughts, a few drops remain close by”

Lines of poetry such as these are truly rare in a busy life. But how was activity and distraction to be avoided when, all around, one’s friends began to steadily depart one by one. Some crossed rivers and streams, entering into the jungle. With hearts kindled by the fire of heroism, they followed the summons of hatred, of blood and fire. They left the city with a song: “They have left, left to the high mountains…” A few others left, leaving behind choked sobs, crazed and chaotic: “Tomorrow I go to receive my husband’s corpse; Let me drink that I will not recognize myself”. Love and hatred suddenly became a dichotomous dialectic.

Several decades later, like equatorial sunlight taking over the flickering torch of the past, a new generation began to mature. Occasionally, with difficulty I would search for a few lines of poetry here and there in order to reflect on a past time – a time in which I had lived, had thought, had worried, had gone through the reckless foolery of youth. Old acquaintances, fearing vague dangers lying in wait, avoided me; stories of the wide ocean, of long rivers, existed only in paintings, in memory. Once again, a refrain of vaguely melancholic reminiscence.

I can’t predict what impression these four lines of poetry would make on a young lover of poetry, should he today chance upon them. However, for those who grew up in war, in whose hearts love and hatred were in restless conflict, these lines bring back memories of a particular time, or rather, of a particular impression, even if only flashing by in a fleeting instant.

“Evening returns on part of the river
Around me, muddy waters weave about
The rippling water’s depth unfathomable,
My sadness cries out within the furnace of human existence”

This is a dying breath, sunlight barely touching the water’s surface, without the silent profundity of the great sea. A few blades of green grass, oblivious to the surrounding desiccation of fields burnt dry by fire. But who can critique a few blades of non-sentient grass? Such is the impression of one reading poetry within the heartless destruction of war.

Then peace came to the nation. The people rose from the smoke of war, letting hatred transform into love. Simultaneously, a generation of writers was rejected. Their understanding of love did not conform to the defining dialectic, in which love could only mature out of hatred and destruction – “The blood of men brings forth love”.

Sitting atop the hills of Trại Thủy, in the midst of Nha Trang, below I saw a group of young schoolchildren coming out from the village. They shouted slogans welcoming the Revolution, crying “down with corrupt reactionary culture and education”. I knew I was being rejected. And the rejection was real. First I was a parasite, then a danger, then degraded to being the refuse of society. A death sentence was temporarily lifted, that I might receive the gracious blessing of living the remainder of my life. Once again, old friends followed one another in departing. During the war, there were those who entered the jungles. During peace time, there were those who went out to sea. The people suddenly reverted to the myth of the nation’s founding. Those who followed Mother, at times despising and reviling their brothers, retreated to the jungles. After a period of time, those who had followed Mother into the jungles returned to the city. Terrified, others fled, returning to the ocean.

“The king met Âu-Cơ when traveling by water
With her, stirring the waters of eternity
Bonds dissolved, she forced her children into the mountains
Those who followed their Father have suffered till this day”

For thirty years, one half followed Father, the other followed Mother. However, the epic of this poet has still forgotten some of those were orphaned. With Father nowhere in sight, they were abandoned by their very brothers on the soil of their Motherland. Fatherless, motherless, I followed the traces of the Trường Sơn mountain range: “Your homeland is atop the Trường Sơn mountains, let me send along an everlasting lament”.

I speak not of hatred. But a certain injustice causes my words to appear delirious. Old friends are still around, still close as before, a period of both sadness and joy. Perhaps old friends are wary – afraid of hearing those things that others think I will say. In truth, I am not permitted to say anything at all. I am still limited to standing outside of a society in the process of integrating into civilization. Other past acquaintances, or rather old friends, have now scattered to the four corners of the sky. I have no idea what they are doing, what they are thinking. Each follows his own style in a wide and multicultural world, so I have heard.

Whether here or there, regardless of two separate fronts of literature sharing the same Mother tongue, countless skeletons remain in the depths of the sea.

“Desolate river deltas by the East Sea
Piles of charred bones like those of beasts from deserted jungles
But there is no jungle, and hence no beasts
Men die, their corpses sinking into a watery grave”

Hatred and enmity is easily erased. However, the inscrutable still haunt our conscience. The living still forever carry the love of the dead, whether in the jungles or beneath the sea, whether for personal enmity or for love of the people. In former times, the Funeral Lament for the Ten Classes of Living Beings by Nguyễn Du was not simply written as debt to literature – it was a desperate cry echoing back from the dead. I read the poem “Calling the Souls” in the Thủy Mộ quan collection in a similar condition:

“On the Sea of Blood, a single boat floats back
The evening bruised black, the sky brilliant with pain
Bodies sink into frigid streams, now parting
White waves surge forth, covering the vast seas”
(…)
“In green algae appears shadows of the countryside
Crossing the sea to return under the sky of the old country”
(…)

The poem does not carry a rhythm that brings about an instant feeling of unease. However, impressions scattered here and there within the Thủy Mộ quan poetry collection create an atmosphere of phantasmal terror and horror:

“A virgin, unjustly drowned, floating amidst the current
Her pure body, across a thousand miles returns to the river
Around there is not a single person to mourn
Only the fish of the sea accompany her”

Regardless, the country is reviving. Those people who left are steadily returning together. Enmity and hatred between brothers remains an aching wound. Literature now remains a choice, or rather, a personality. “Poetry expresses the will”. Everlasting literature, the heart-mind of the universe. From the very depth of his heart, every poet shares in the same eternal feelings, despite the fact its manifestation has bitter hatred and enmity. I wish to fit the description of Viên Linh:

“Where were you born that you wandered everywhere,
Speaking and laughing with a hundred tongues
Tomorrow should you return to your old home,
I hope we will still share the same sound of crying”

Tue Sy

Saigon, Winter 2004