Phật Tử Và Vấn Đề Xã Hội
Nguyên Giác
Trong những thời rất xa xưa,
lặng lẽ tu hành trong am vắng góc rừng được khuyến khích. Đó là những thời rất
xa xưa… khi Kinh Phật ghi rằng “…đi tới góc rừng, tới gốc cây, hay tới một lều
trống, nhà sư ngồi quán chiếu…” Trong thế kỷ của chúng ta, không còn bao nhiêu
rừng, không còn bao nhiêu cội cây vắng để có thể tới ngồi. Và khi ngồi ở phố thị,
bất kể ở một góc phố Bolsa tại Quận Cam, hay trong Phố Tàu New York, một nhà sư
cũng không thể tách rời với những gì bận rộn ồn ào được thấy, được nghe chung
quanh. Nghĩa là, không thể tách rời xã hội nổi trong thời này. Đó là chưa
kể tới trường hợp, khi mang hạnh nguyện dấn thân phục vụ.
Một hội nghị đã tổ chức tại
New York hôm Thứ Bảy ngày 3 tháng 2/2018, với chủ đề “Buddhist Action: Morals,
Vision, Justice” (Hành Động Phật Giáo: Đạo Lý, Viễn Ảnh, Công Bằng) với 200 người
tham dự từ nhiều thành phần, tăng, ni, giáo sư, nhà văn, nghệ sĩ, sinh viên… Hội
nghị tập trung vào việc phát triển một nghị trình địa phương và các liên minh tại
vùng Đông Bắc Hoa Kỳ, “được tổ chức nhằm liên kết với các nỗ lực để tạo ra một
liên minh cấp tiến toàn quốc của Phật tử Hoa Kỳ…”
Phần mô tả về lý do hội nghị
viết rằng tình hình tăng tốc các trường hợp bạo lực từ chính quyền [Hoa Kỳ] và
ngoài chính quyền trong chính sách và trong các hiện tượng xảy ra đã thúc đẩy
lương tâm người tu học theo giáo pháp Đức Phật phải hành động – để đứng dậy, chống
các sai trái đạo lý… Cụ thể, mục tiêu là đi tìm sự công bằng về kinh tế,
tính phái, xã hội và sắc tộc (racial, social, gender and economic justice), bảo
vệ người yếu đuối, và bảo vệ môi trường thiên nhiên.
Đọc qua là thấy ảnh hưởng tới
cộng đồng Phật tử gốc Việt liền. Chúng ta là thiểu số vừa về màu da, vừa về tôn
giáo.
Bản tin nói rằng đây là một hội
nghị đầu tiên của kiểu này. Greg Snyder, người đồng sáng lập thiền viện
Brooklyn Zen Center, đã giúp điều hợp hội nghị, và đọc diễn văn khai mạc. Lý do
đơn giản, theo Snyder: Phật tử là phải làm giảm bớt những nỗi khổ trần gian,
trong khi các cuộc khủng hoảng xã hội và chính trị gây đau khổ trầm trọng khắp
thế giới.
Nan đề là, Phật tử Mỹ trước
giờ chưa bao giờ có một trung tâm quyền lực. Ngay cả trong các Phật tử Mỹ có
khuynh hướng cấp tiến cũng không đồng thuận về hầu hết các vấn đề quan trọng.
Cho nên trước giờ đã có nhiều nhóm hoạt động riêng về các vấn đề, như khí hậu,
di dân, văn hóa, công bằng, giúp tù nhân, an ninh lương thực, giáo dục, xóa
nghèo, sắc tộc kỳ thị, ô nhiễm và vô lượng nan đề khác.
Tuy nhiên, hội nghị đồng thuận
rằng, Phật tử có một số mục tiêu chung: đề cao trí tuệ và giảm bớt đau khổ.
Hành động Phật tử là khởi từ lòng từ bi, lòng yêu thương, chứ không vì căm thù
sân hận.
Cả hội trường vỗ tay vang dội
khi Thiền sư Rebecca Li nói, “Cuộc tranh luận rằng Phật tử có nên dấn thân
xã hội đã qua rồi.”
Bà Rebecca Li là một Giáo sư
ngành xã hội tại trường The College of New Jersey, bản thân bà từng là người
thông dịch nhiều pháp hội cho Thiền sư Sheng Yen khi thầy này từ Đài Loan sang
hoằng pháp ở Hoa Kỳ.
Nữ Thiền sư này nêu câu hỏi:
“Chúng ta nên làm gì, khi chúng ta thấy những trái biệt giữa Phật pháp và
hoàn cảnh chính trị hiện nay của chúng ta?”
Nan đề là, tiếng nói Phật tử
phần lớn vắng mặt trong những cuộc đối thoại về công bằng xã hội tại Hoa Kỳ.
Snyder giải thích: “Giai cấp
trung lưu da trắng chiếm phần lớn quyền lực trong xã hội này. Họ thấy thoải
mái.”
Thế rồi mọi thứ thay đổi vào
ngày 8 tháng 11/2016. Bản tin Lion’s Roar không giải thích về ngày này. Đó là
ngày bầu Tổng Thống Hoa Kỳ, và trong ngày đó, Donald Trump đã thắng phiếu bà
Hillary Clinton.
Snyder nói, người da trắng
trung lưu không còn thấy thoải mái nữa, nhiều chuyện xảy ra từ đó: da trắng thượng
tôn, bạo lực tình dục, kỳ thị phụ nữ… “các thứ đó đã bước vào Bạch Ốc.”
Đại sư Bodhi, người đã dịch
phần lớn Kinh Tạng Pali sang tiếng Anh, đề ra ý tưởng một tổ chức về các vấn đề
Phật giáo trên toàn quốc Hoa Kỳ.
Đại sư nói: “Trước giờ nhiều
Phật tử cho rằng chính trị là cái gì nên tránh né. Chính trị là hư hỏng, dơ bẩn,
chia rẽ -- nhưng đó cũng là nơi các vấn đề đạo đức lớn của thời đại chúng ta
đang được tranh luận. Kỳ thị chủng tộc, bảo vệ di dân, khủng hoảng khí hậu. Tất
cả các cuộc khủng hoảng này tới cùng lúc. Nếu chúng ta sẽ giải quyết các vấn đề
này, sẽ cần cho chúng ta xắn tay áo lên để hành động.”
Trong nửa đầu năm 2017, đã có
những cuộc nói chuyện về một tổ chức toàn quốc, nhưng chuyện này xa quá. Đại sư
Bodhi nói: “Chúng tôi quyết định phải làm ở tầm mức địa phương trước… buổi họp
hôm nay là bước khởi đầu.”
Hội nghị ban đầu dự tính là
100 người tham dự từ khu vực New York. Nhưng rồi 350 Phật tử từ khắp Hoa Kỳ ghi
danh về dự.
Dedunu Suraweera, một thành
viên của Buddhist Peace Fellowship (BPF), nói rằng bà hy vọng hội nghị sẽ dẫn tới
nhiều hành động cụ thể. Thiền sư Sharon Salzberg và nhiều người tham dự bày tỏ ủng
hộ ý kiến của Đại sư Bodhi – thiết lập liên minh bao gồm nhiều tổ chức Phật
Giáo để giải quyết các vấn đề xã hội.
Sau những gợi ý căn bản, hội
nghị chia ra nhiều nhóm thảo luận về nhiều vấn đề, kể cả về kế hoạch tổ chức…
Đại sư Bodhi đọc diễn văn bế
mạc hội nghị, nói rằng hội nghị là “điểm khởi đầu để xuất hiện một tiếng nói
tập thể Phật tử về lương tâm.”
Cuối cùng, Đại sư Bodhi hướng dẫn một buổi thiền
tập không hề giống bất kỳ một buổi thiền tập nào trước đó.
Đại sư nói: “Hãy hình dung
bạn là một di dân từ El Salvador tại Hoa Kỳ.” Trong 10 phút kế tiếp đó, Đại
sư Bodhi hướng dẫn hội nghị cách hình dung về sự đau khổ khi phải đối diện với
trục xuất, khi bị cấm đoán bỏ phiếu, và khi sống giữa môi trường-kỳ thị
(environmental-racism).
Chữ environmental-racism là sự
kỳ thị sắc tộc có tính môi trường, theo định nghĩa là nơi cư ngụ của các cộng đồng
dân nghèo hay dân sắc tộc thiểu số thường ở chỗ đầy môi sinh nguy hiểm, như ô
nhiễm, rác thải độc hại.
Hội nghị kết thúc với cảm
giác về bất định, vì còn quá nhiều việc phải quyết định. Không ai biết chắc
chuyện gì sắp tới.
Thực ra, khái niệm về Phật
Giáo nhập thế tại Việt Nam đã có từ lâu, trong thế kỷ vừa qua nổi bật có các cụ
Thiều Chửu, Tâm Minh Lê Đình Thám, gần đây có Thầy Nhất Hạnh.
Tại Đài Loan nổi bật có Hội
Tzu Chi Foundation của Ni Trưởng Chứng Nghiêm, có chi nhánh hoạt động từ thiện ở
85 quốc gia toàn cầu.
Cũng nên ghi nhận rằng nếu Phật Giáo không gắn
liền với tư tưởng và hoạt động xã hội cấp tiến, sẽ không thể xảy ra phong trào Phật
tử Dalit (The Dalit Buddhist Movement) tại Ấn Độ năm 1956, khi Đại cư sĩ B. R.
Ambedkar hướng dẫn gần nửa triệu dân Dalit (giai cần bần cùng, thấp nhất trong
xã hội Ấn Độ) rời bỏ Ấn Độ Giáo để quy y theo Phật Giáo. Đó là hiện tượng đòi
quyền sống cho người Dalit gắn liền với giáo lý trí tuệ bình đẳng của Phật
Giáo.
Có nhiều điểm để suy nghĩ: tại
sao Phật giáo trở thành tôn giáo phát triển nhanh nhất tại Úc Châu? Và tại sao
dân số Phật tử suy giảm tại Nam Hàn?
Trong bản tin ABC News nhan đề
“Buddhism bonanza: Celebrations across Australia as religion maintains its
popularity” ngày 7/7/2017, cho biết thống kê 2016 của chính phủ Úc cho thấy
dân Úc giảm nhiệt tâm tôn giáo hơn bao giờ hết, nhưng một tôn giáo vẫn được ưa
chuộng, có tỷ lệ tăng vọt: đó là Phật Giáo.
Số lượng dân Úc tự khai là
không tôn giáo đã tăng từ 13% trong năm 1991 để tới 30% trong năm 2016,
trong khi giáo dân Thiên Chúa Giáo giảm từ 74% xuống còn 52%.
Từ năm 1991 tới 2016, Ấn Độ
Giáo tăng từ 0.3% tới 1.9%, Phật Giáo từ 0.8% tới 2.4%, và Hồi Giáo từ
0.9% tới 2.6%.
Thống kê trên nói Thiên Chúa
Giáo là gồm nhiều hệ phái Cơ Đốc, trong khi Phật Giáo là bao gồm Nam Tông, Bắc
Tông, và PG Tây Tạng.
Trong khi đó, thống kê chính
phủ Nam Hàn cho biết tỷ lệ dân Nam Hàn tự khai là không tôn giáo từ 47.1% trong
năm 2005 tăng tới 56.1% trong năm 2015.
Trong thời gian 10 năm đó tại
Nam Hàn, có gần 3 triệu người rời bỏ Phật Giáo: Năm 2005 trong thành phần tự
khai có tôn giáo có 22.8% là Phật tử, nhưng năm 2015 chỉ còn 15.5%.
Có nhiều lý do để giải thích tại
sao Úc Châu tăng Phật tử, trong khi Nam Hàn giảm. Riêng ở Nam Hàn, vì lính Mỹ
đóng quân qua nhiều thập niên, đạo Tin Lành có nhiều ưu thế phát triển hơn.
Còn một lý do về phương tiện
truyền pháp: dân Úc Châu sử dụng Anh văn làm ngôn ngữ chính, trong thời đại
Internet bùng nổ, tiếp cận và hiểu biết về Phật pháp nhiều hơn. Cùng lúc, Úc
Châu mở cửa đón nhận nhiều thành phần di dân, kể cả dân Đông Nam Á, nơi đa số
đã sẵn là Phật tử.
Đức Đạt Lai Lạt Ma cũng là một
sức mạnh quyến rũ khi sang Úc truyền pháp. Một giai thoại xảy ra làm dân
Úc cười thoải mái, khi Ngài lên chương trình truyền hình có tên The Today Show
hồi tháng 6/2011, với người phỏng vấn là Karl Stefanovic. Khi bạn vào YouTube
gõ chữ “The Dalai Lama walks into a pizza shop...” (hay: https://youtu.be/xlIrI80og8c - có phụ đề Anh ngữ, nếu ấn nút cc:) sẽ thấy băng hình
phóng viên Karl Stefanovic nói giễu với Đức Đạt Lai Lạt Ma… Hóa ra Đức Đạt Lai
Lạt Ma không cười, vì không hiểu. Thực tế, câu “make me one with everything”
có 2 nghĩa, nghĩa thứ nhất là trên bánh pizza hãy cho đủ thứ cà chua, rau, thịt...
nghĩa thứ nhì là từ Thiền sử Trung Hoa, hợp nhất với vạn pháp.
Trong khi đó, Nam Hàn là xã hội
khép kín, dùng ngôn ngữ Đại Hàn, cho nên không nhiều người tiếp cận kho tàng Phật
pháp tiếng Anh trên Internet.
Lý do nội tại: nhiều linh mục
Úc Châu bị truy tố về lạm dụng trẻ em; nhiều vị sư Nam Hàn tai tiếng, sống xa
hoa, phạm giới. Nghĩa là, giới là một yếu tố để gìn giữ các định chế tôn giáo.
Bây giờ, bàn tới chuyện Phật
Giáo Hoa Kỳ… Một phần, cũng là chuyện của chúng ta.
