Trong khoảnh khắc lịch sử này, khi nhân loại đứng giữa hai dòng đối nghịch mà cùng lúc cuồn cuộn chảy. Một bên là bão tố công nghệ, trí tuệ nhân tạo lan rộng, thông tin bủa vây từng ngõ ngách tâm hồn; một bên là những giá trị tinh thần truyền thống đang dần hao mòn, dễ bị lạc mất trong nhịp sống toàn cầu hóa. Mỗi hơi thở, mỗi nhịp sống, mỗi cảm xúc của con người đều bị thử thách. Tứ chúng đệ tử Phật, những người kế thừa trí tuệ và từ bi, không thể làm ngơ.
Phật pháp, vốn là ánh sáng chỉ đường vượt qua mê lầm, vô minh và khổ đau, không bao giờ là điều để “trang trí” cho đời sống tinh thần, mà là phao cứu sinh, là ngọn hải đăng giữa biển sóng dữ của thế giới hiện đại. Nhưng ánh sáng ấy sẽ tỏa sáng ra sao nếu không biết thích nghi với công nghệ, nếu không dám bước ra khỏi phạm vi truyền thống?
Đứng trước thời đại AI không thể cưỡng, trước một thế giới số hóa và toàn cầu hóa, Phật giáo Việt Nam hôm nay phải tự hỏi làm thế nào để giữ trọn tinh hoa truyền thống, đồng thời truyền bá Phật pháp đến từng trái tim và khối óc hiện đại, để ánh sáng từ bi – trí tuệ vừa là ký ức, mà vừa là hành động sống động, hữu hiệu trong đời sống và trong xã hội?
Đây không phải là câu hỏi trừu tượng, mà là thách thức sống còn và sứ mệnh lịch sử. Đại hội Hoằng Pháp kỳ III, 2025 chính là thời điểm để chúng ta dám nhìn thẳng vào thách thức ấy, để hoạch định bước đi không những truyền thống, mà còn hiện đại, không riêng Việt Nam, mà phải hòa nhập toàn cầu, giữa dòng chảy không thể cưỡng của thời đại công nghệ.
Thế kỷ XXI mở ra một thời đại mà từng nhịp thở, từng bước chân của nhân loại đều bị cuốn vào dòng chảy dữ dội chưa từng có. Tri thức được số hóa, thông tin dội xuống như mưa rào và trí tuệ nhân tạo – một thế lực vô hình, vừa hữu ích vừa thách thức – đang định hình cách con người tư duy, học tập, giao tiếp và sinh tồn. Đây là một thời đại mà không gian và thời gian bị xóa nhòa, nhưng lại đặt con người trước những thử thách về chiều sâu tâm linh và nhận thức. Giữa biển thông tin vô tận, cái gì là chân lý, cái gì là phù phiếm, cái gì là sống còn và cái gì là hủy diệt trong tâm hồn trở nên khó phân định.
Phật pháp, với lý duyên khởi, vô ngã và từ bi, vốn là chiếc neo của tâm hồn, là ngọn hải đăng soi rọi trong mê mờ. Nhưng nếu chúng ta để Phật pháp chỉ có trong trang kinh, hay trong những nghi lễ hình thức, ánh sáng ấy sẽ trở nên mờ nhạt, dễ vỡ, tựa như trăng soi trên mặt nước cuộn sóng dữ, đẹp nhưng không bền, mời gọi nhưng dễ tan biến. Trí tuệ nhân tạo, không chỉ là công cụ, mà là gương phản chiếu xã hội, là thước đo mức độ tỉnh thức tập thể; nó phản chiếu cả những vô minh, ích kỷ và mê lầm mà con người chưa kịp nhận ra. Nếu Phật pháp không kịp thích nghi, chính chúng ta sẽ tự đánh mất cơ hội làm cho ngọn lửa từ bi và trí tuệ tỏa sáng, trở thành ánh sáng hướng đạo giữa cơn bão số hóa.
Trong khi đó, toàn cầu hóa mở ra một không gian vô biên, nơi văn hóa, triết học và tôn giáo giao thoa, va chạm và đối thoại. Đây vừa là thử thách, vừa là cơ hội. Thử thách vì Phật pháp phải đứng vững giữa muôn vàn tiếng nói, tư tưởng cũng như giá trị khác biệt; cơ hội vì trong sự giao thoa đó, trí tuệ và từ bi của Phật giáo Việt Nam có thể được diễn đạt theo cách phổ quát, vừa gần gũi, vừa uyên thâm, để tiếp cận trái tim con người bất luận biên giới, ngôn ngữ hay nền văn hóa.
Thế kỷ XXI, với AI và toàn cầu hóa, đặt ra một thử thách lịch sử đối với sứ mệnh hoằng pháp là làm thế nào để Phật pháp vừa là di sản để chiêm ngưỡng, vừa là sức sống, là hơi thở, là hành động trực tiếp trong đời sống, để con người không bị lạc trong mê lộ của thông tin, công nghệ và vật chất, mà vẫn tìm thấy trí tuệ, từ bi và tự do nội tâm trong chính mình.
Bấy giờ, Phật giáo Việt Nam, trải qua ngàn năm lịch sử, vốn là kho tàng chữ nghĩa đồng thời là nhịp sống, hơi thở và tâm thức của dân tộc. Truyền thống Đông phương không dạy chúng ta chỉ thuộc lòng kinh điển hay lặp lại nghi lễ, mà dạy trải nghiệm đạo lý trong chính thân tâm mình, để mỗi hành vi, mỗi lời nói, mỗi cử chỉ đều mang dấu ấn từ bi và trí tuệ.
Trong bối cảnh thế giới hiện đại, nơi nhịp sống như dòng nước xiết và thông tin như mưa bão, truyền thống ấy là nền móng bất diệt, là kim chỉ nam cho mọi bước đi hoằng pháp. Chỉ khi con người hiểu sâu sắc bản thể của chính mình, nhìn thấu vô ngã, nhân duyên và vô thường, thì Phật pháp mới trở thành ánh sáng dẫn đường thực sự – không riêng cho một đạo tràng hay một quốc gia, mà cho cả nhân loại.
Thế kỷ này đặt Phật giáo trước một hiện thực chưa từng có, trí tuệ nhân tạo và công nghệ số không còn là phương tiện phụ mà trở thành môi trường sống mới, nơi tâm thức con người va chạm với dữ liệu, thông tin, và hình ảnh liên tục. Nếu không tỉnh thức, Phật pháp dễ bị biến thành dữ liệu vô hồn, thành “sản phẩm tinh thần” xa rời trải nghiệm sống, hoặc tệ hơn, thành công cụ thương mại hóa đạo lý.
Do đó, biết khai thác một cách khôn ngoan, AI và các nền tảng số trở thành cộng sự hoằng pháp mạnh mẽ. Kinh điển được minh họa sống động, khóa tu trực tuyến kết nối đạo tràng khắp địa cầu, các bài pháp trở thành hành trang trí tuệ và từ bi lan tỏa không giới hạn. Điều quan trọng không phải là số lượng người tiếp cận, mà là chất lượng tiếp nhận và thực hành – mỗi kỹ thuật số phải luôn đi kèm trí tuệ, đạo đức và khả năng tự tỉnh thức, để ánh sáng Phật pháp không bị pha loãng.
Và trong thế giới hội nhập và đa văn hóa, Phật giáo Việt Nam không thể tồn tại trong sực tách biệt. Giá trị đạo lý, từ bi, trí tuệ cần được chuyển dịch ra ngôn ngữ phổ quát, vượt ra khỏi nghi lễ, chữ nghĩa và biên giới Việt Nam. Đây không phải là việc chạy theo “xu hướng hiện đại” mà là sứ mệnh sống còn của Phật pháp trong thế kỷ XXI.
Tăng ni và cư sĩ Huynh trưởng GĐPT hơn bao giờ hết, trong tương lai phải là những người truyền dạy giáo lý; là nhà sư phạm, nhà triết học và hướng dẫn tinh thần, biết thấu hiểu các nền văn hóa khác, biết dung hòa truyền thống Đông phương với tư duy Tây phương và biết vận dụng công nghệ như một công cụ nâng cao nhận thức. Khi ấy, đối thoại đa văn hóa không còn là khái niệm trừu tượng mà trở thành trải nghiệm sống động, nơi từ bi, trí tuệ và giác ngộ được cảm nhận trực tiếp, vừa tinh thần vừa trí thức, vượt thời gian và không gian.
Như vậy, sứ mệnh hoằng pháp trong thời đại mới là khéo léo kết hợp ba yếu tố cốt lõi, (1) giữ gìn truyền thống tâm linh, (2) ứng dụng công nghệ một cách tỉnh thức, và (3) đối thoại toàn cầu một cách uyển chuyển, sáng tạo. Không đáp ứng được trong cả ba yếu tố này, Phật pháp sẽ dễ bị lạc lõng. Nhưng nếu kiên định, sáng tạo và tỉnh thức, thì sẽ trở thành ngọn hải đăng cho nhân loại giữa biển sóng dữ của toàn cầu hóa và AI.
Tóm lại, để phát triển môi trường tu tập và hoằng pháp toàn diện – biến giáo lý thành trải nghiệm sống, sứ mệnh hoằng pháp không đơn thuần chỉ là việc giảng kinh, đọc tụng, hay nghi lễ trong đạo tràng; sứ mệnh đó phải là một hành trình trải nghiệm, nơi từng lời giáo lý thấm sâu vào tâm thức, từng hơi thở thiền định gắn liền với đời sống, từng hành động từ bi trở thành chuẩn mực ứng xử.
Trong kỷ nguyên số và AI, việc phát triển môi trường học tập toàn diện đòi hỏi Giáo Hội phải hội nhập trực tuyến và trực tiếp, từ các khóa căn bản cho hành giả mới nhập môn đến các khóa nâng cao, huấn luyện Tăng ni, Cư sĩ và GĐPT. Hình ảnh, âm thanh, video minh họa giáo lý cần được thiết kế sinh động, nhưng không chỉ để giải trí – mà phải làm bật tinh thần giác ngộ, lý duyên khởi và vô ngã, để người học không chỉ hiểu, mà trải nghiệm và thực hành ngay trong đời sống thường nhật.
Thực hành thiền, từ bi, quán chiếu lý duyên khởi và ứng dụng giáo lý vào từng cử chỉ hàng ngày chính là cầu nối giữa tri thức và hành động, giữa truyền thống Đông phương và đời sống hiện đại, để Phật pháp trở thành sức sống, chứ không chỉ là ký ức hay hình thức.
Đồng thời trong kỷ nguyên AI, Giáo Hội cần hình thành một thế hệ lãnh đạo Phật giáo vừa thấm nhuần giáo lý, vừa tinh thông công nghệ, đủ trí tuệ để lãnh đạo đạo tràng trong môi trường số hóa, và đủ từ bi để biến dữ liệu, thuật toán và thông tin thành phương tiện hoằng pháp, chứ không biến chúng thành mục tiêu hay công cụ thương mại.
Các lớp huấn luyện dành cho, tăng ni và cư sĩ hay huynh trưởng phải chủ động truyền đạt kiến thức kỹ thuật về AI, mạng xã hội, truyền thông số trong mối tương quan Phật pháp, cùng lúc rèn luyện khả năng truyền tải Phật pháp một cách thuyết phục, linh hoạt và tinh tế, phù hợp từng đối tượng, từ thanh thiếu nhi, sinh viên, đến cộng đồng quốc tế.
Mỗi hành động công nghệ phải gắn liền đạo đức Phật học, giữ gìn tinh thần từ bi, trí tuệ và giác ngộ. Khi ấy, công nghệ trở thành phương tiện đắc lực của hoằng pháp, vừa mở rộng phạm vi, vừa nâng cao chất lượng tiếp nhận, vừa bảo vệ giá trị tinh thần bất diệt.
Cộng đồng Phật giáo Việt Nam không thể tồn tại trong cô lập; sức sống của chúng ta phụ thuộc vào khả năng đối thoại, hợp tác và lan tỏa giá trị nhân sinh phổ quát. Giáo Hội cần xây dựng mạng lưới hoạt động với các tổ chức Phật giáo, tôn giáo, triết học và học thuật quốc tế, để chia sẻ trí tuệ, học hỏi và cùng nhau giải quyết những thách thức toàn cầu về đạo đức, xã hội, và tâm linh.
Phật pháp trở thành cầu nối tinh thần giữa Đông và Tây, giữa truyền thống và hiện đại, giữa đạo lý và khoa học, nơi mỗi lời pháp, mỗi khóa học, mỗi dự án hoằng pháp là một bước tiến trong việc biến trí tuệ và từ bi trở thành sức mạnh dẫn dắt nhân loại. Qua đó, hình ảnh Phật giáo Việt Nam không những là giá trị văn hóa hay tinh thần, mà là ánh sáng hướng dẫn thực sự, vượt biên giới, vượt thời gian, và phù hợp với mọi nền văn hóa, mọi thế hệ.
Như vậy, sứ mệnh hoằng pháp trong thế kỷ XXI không thể đi trên một trục duy nhất. Giáo Hội cần khéo léo kết hợp ba yếu tố truyền thống Đông phương – giữ gìn trí tuệ và từ bi, biến giáo lý thành trải nghiệm sống; Công nghệ và AI – mở rộng phạm vi, nâng cao chất lượng, nhưng luôn gắn liền đạo đức và giác ngộ; và toàn cầu hóa và đối thoại đa văn hóa – làm sống động Phật pháp trên bình diện quốc tế, biến Việt Nam trở thành cầu nối tinh thần phổ quát.
Khi hội đủ các yếu tố này, hoằng pháp sẽ trở thành ngọn hải đăng giữa biển sóng dữ toàn cầu, vừa kiên định trong giá trị truyền thống, vừa sáng tạo trong công nghệ, vừa uyển chuyển trong đối thoại văn hóa, mang ánh sáng trí tuệ và từ bi đến mọi nẻo đời.
Giờ này, dẫu biết rằng chúng ta đang sống trong thời đại mà mỗi nhịp sống, mỗi hơi thở đều bị thử thách bởi những cơn sóng dữ của toàn cầu hóa, công nghệ số, và trí tuệ nhân tạo. Nhưng cần nhận thức một sự thật là AI không phải là điều để chúng ta sợ hãi; điều đáng lo ngại thực sự là khi chính bản thân chúng ta không đủ tỉnh thức. Trí tuệ nhân tạo có thể lan truyền thông tin, dựng hình ảnh, và phân tích dữ liệu với tốc độ ánh sáng, nhưng nếu tâm thức chúng ta còn mê muội, vô minh, thì những cỗ máy thông minh ấy sẽ trở thành gương phản chiếu sự thiếu tỉnh thức của chính con người – biến tri thức thành hỗn mang, công nghệ thành cạm bẫy, và thông tin thành nỗi loạn tâm.
Chúng ta bước đi trong thời đại này phải bằng trí tuệ và từ bi, bằng sự tỉnh thức được hun đúc từ nền tảng truyền thống Đông phương, đồng thời mở rộng tầm nhìn toàn cầu, ứng dụng công nghệ một cách minh triết, kết nối con người và xã hội, để ánh sáng Phật pháp không chỉ tồn tại, mà lan tỏa, soi rọi và biến đổi tâm thức nhân loại.
Đại hội Hoằng Pháp kỳ III, 2025 là dấu mốc lịch sử quyết định, nơi chúng ta nhìn thẳng vào thử thách, thấu triệt sứ mệnh biến truyền thống thành năng lượng sống, biến công nghệ thành phương tiện giác ngộ, biến toàn cầu hóa thành cơ hội đối thoại và kết nối. Khi ấy, Phật giáo Việt Nam trong thế kỷ XXI sẽ không chỉ tồn tại như ký ức hay di sản, mà trở thành ngọn hải đăng tinh thần, ngọn đèn soi đường cho nhân loại giữa cơn bão của AI và hỗn mang thời đại.
Tinh thần này nhắc nhở chúng ta rằng, nếu tỉnh thức, chúng ta sẽ biến mọi thử thách thành cơ hội, mọi công nghệ thành đồng minh, mọi thông tin thành ánh sáng dẫn đường. Ngược lại, nếu thiếu tỉnh thức, ngay cả trí tuệ nhân tạo tinh vi nhất cũng không cứu nổi tâm thức con người khỏi mê lầm và khổ đau.
Nguyện cho ánh sáng tỉnh thức ấy lan tỏa khắp mọi nẻo đời, soi rọi tâm trí và hành vi, để hoằng pháp trở thành sứ mệnh sống động, vừa vượt thời gian, vừa vượt không gian, vừa gần gũi, vừa phổ quát.
Kính chúc Đại hội Hoằng Pháp kỳ III, 2025 thành tựu viên mãn, để từ đây, bước chân hoằng pháp của Phật giáo Việt Nam hướng về tương lai với trí tuệ, từ bi và ánh sáng bất diệt, nơi mỗi bước đi, mỗi hành động đều là minh chứng sống động rằng chỉ khi tỉnh thức, chúng ta mới thực sự vượt qua mọi thử thách của thời đại AI và toàn cầu hóa.
Phật lịch 2569 – Sacramento ngày 18 tháng 12 năm 2025
THIÊN NHẠN
(Cư sĩ Tâm Thường Định Bạch Xuân Phẻ)
