Thay cho lời vào bài: Nếu đã trải qua một khoảng thời gian khó khăn đủ dài, có khi khốc liệt, nhưng vẫn kham nhẫn tận tụy với công việc, thì đó không còn là vấn đề của thử thách, mà là hạnh nguyện. Như vàng được đem đi nung chảy, để xác định là vàng thật. Từ Huệ Vũ Thị Mỹ Hạnh – huynh trưởng GĐPT – là hình ảnh như vậy. Nếu năm xưa Gia Đình Phật Tử là lò luyện, thì hôm nay Bodhi Youth Of Academy – một mô hình giáo dục tuổi trẻ Phật giáo cộng đồng – là môi trường để tỏa sáng.
Tôi ghé lại tu viện Đại Bi trưa Chủ Nhật để được nghe thấy tiếng cười rộn ràng của đàn em thơ, và khuôn mặt rạng ngời của ba Thầy-Trò Từ Huệ. Cả ba đứng trước các em như những tấm gương, tương chiếu cho nhau để làm thành những giây phút hạnh phúc. Các cháu cười, Thầy Cô cười!
Sự bền bĩ để nuôi dưỡng một cơ sở vật chất đã là khó. Giáo dưỡng chừng ấy các em nhỏ ở độ tuổi của thế hệ Z tất phải trang bị cho mình đủ những kiến thức chuyên môn, chuyên nghiệp và, trên hết một lòng từ mới có thể kiên nhẫn hoàn thành tâm nguyện.
Từ trong khốn khó tài vật để duy trì cơ sở, tổ chức nhân sự, tự thân Từ Huệ vẫn tìm ra lối thoát, duy nhất, chính là niềm hạnh phúc nơi các em.
Các em hạnh phúc, Thầy Cô được hạnh phúc!
*
Năm 1966, Thầy Nhất Hạnh ra mắt tác phẩm Nói với tuổi hai mươi, viết riêng cho giới trẻ. Vào thời điểm đó, đối tượng của Thầy sẽ là thế hệ baby boomer. Bất luận về những xung đột ngày nay giữa các thế hệ, lời khuyên của Thầy Nhất Hạnh dành cho những người thuộc thế hệ bùng nổ dân số sẽ có giá trị ngay hiện tại trong một viễn ảnh dành cho nhóm nhân khẩu học đã đến tuổi trưởng thành, Thế hệ Z:
“Chúng ta có mặt hôm nay vì chúng ta nhận thức được hoàn cảnh xã hội của mình. Chúng ta không muốn sống trong ảo tưởng hay chết trong ảo tưởng. Chúng ta phải nổi dậy chống lại những thế lực dẫn đến một cuộc sống vô nghĩa và ảo tưởng. Bí quyết là biết cách nổi loạn. Có nhiều cách nổi loạn chỉ tạo thêm trói buộc và đau khổ. Tuy nhiên, có những cách nổi loạn có thể mang lại cho chúng ta sự tự do thực sự”. (Thức tỉnh)
Thế hệ Z kết nối nhiều hơn, tự hiện thực hóa và cởi mở hơn. Họ cũng nằm trong số những thế hệ ít tôn giáo nhất cho đến nay. Nếu được xem xét một cách thấu đáo và cởi mở, xu hướng này có thể mang lại những hiểu biết sâu sắc cho các nhà lãnh đạo và giáo viên Phật giáo về cách điều chỉnh tốt nhất công việc phụng vụ và truyền bá Phật pháp của họ theo cách phù hợp và kịp thời cho Thế hệ Z.
Gen Z — những người sinh từ cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000 — đại diện cho tương lai trong việc định hình các xu hướng văn hóa toàn cầu và cho chúng ta cái nhìn thoáng qua về tương lai sẽ như thế nào. Kể từ COVID-19, đã có lý do thực sự cho việc sử dụng “Zoomer” như một từ hấp dẫn để dễ tham khảo—Zoomer nên được xác định bằng tốc độ tăng tốc vượt bậc của các công nghệ đã trở thành dấu ấn văn hóa, chẳng hạn như Zoom, Facebook, Instagram và TikTok .
Công nghệ ngày càng dễ sử dụng và tiện lợi đã nhanh chóng chi phối cách mọi người giao tiếp và tương tác, đặc biệt kể từ năm 2007, khi iPhone ra mắt. Những người Zoomers lâu đời nhất sẽ là 10. Những người sinh sau năm 1996 thậm chí không có thời gian thích nghi với Internet băng thông cao, WiFi có mặt khắp nơi và giải trí theo yêu cầu, không giống như Millennials. Cùng với một sự kiện định hình thế hệ khác, cuộc khủng hoảng kinh tế ở Mỹ năm 2008 và cuộc Đại suy thoái (và nhiều dư chấn còn vang vọng cho đến ngày nay), một mô hình mới đã xuất hiện: “mọi người không chỉ có quyền mà còn có nghĩa vụ lựa chọn thế giới quan của riêng họ.” Phương tiện truyền thông xã hội và công nghệ di động có thể đã định hình sự tương tác giữa con người và bản sắc cá nhân của Zoomers, nhưng triệt để hơn nữa là sự gia tăng của chủ nghĩa đa nguyên tôn giáo trùng lặp với chủ nghĩa phổ quát[1] và chủ nghĩa lâu đời[2].
Những viễn cảnh có vẻ khó hiểu ngoại trừ những người trong cuộc, những “hashtag-#” tự giới thiệu, những người có ảnh hưởng — đây là thế giới của Zoomer và bản thân tôn giáo đang trở thành một phần của hệ sinh thái công nghệ này. Sự xa lánh, hoài nghi và nỗi sợ hãi về một tương lai không chắc chắn không phải là những điều ngoại lệ đối với trải nghiệm Zoomer mà là cốt lõi của trải nghiệm đó.
Như một tác giả đã lập luận một cách đúng đắn, mặc dù COVID-19 có tác động lớn như vụ 11/9 đối với thế hệ Millennials hay Việt Nam đối với thế hệ bùng nổ trẻ em, nhưng các thế hệ không nên được xác định bởi những thảm họa ở thời đại của họ mà thay vào đó là cách họ định hình thời đại của họ: “Điều đó phù hợp với một nhóm thuần tập sớm sử dụng mạng xã hội để truy cập vào các diễn đàn và tổ chức do các chính khách lớn tuổi kiểm soát từ lâu — và thể hiện cách họ muốn được nhìn nhận.” (NBC news) Thẩm quyền tôn giáo chắc chắn bị suy giảm khi đối mặt với mô hình này. Trách nhiệm không còn thuộc về giới trẻ phải run rẩy và vâng lời một cách nhu mì mà là các nhà lãnh đạo tôn giáo phải “điều trần” và “hùng biện” trước những khán giả Zoomer đầy hoài nghi. Nếu không ấn tượng, họ sẽ chỉ “vuốt sang trái”[3].
Phật giáo, kể từ khi truyền bá ở phương Tây, thường tự đóng khung mình không phải là một giáo hội trực tiếp thay thế cho Cơ đốc giáo, mà là một mô hình mới để suy nghĩ nhiều ề cách tiếp cận cuộc sống hơn là một tôn giá. Sự hình thành kinh nghiệm Phật giáo phương Tây của các nhà hoằng pháp – một sự cân bằng hai chiều giữa Phật giáo như một triết lý kinh nghiệm và sự thệ nguyện – đã tương ứng với sự suy tàn của thể chế Cơ đốc giáo ở Hoa Kỳ. Ngày nay, Zoomers là thế hệ phi tôn giáo nhất: “Khoảng một phần ba không có tôn giáo—tỷ lệ tương đương với thế hệ Millennials—so với 23%, 17% và 11% tương ứng ở Thế hệ X, thế hệ bùng nổ trẻ em và Thế hệ thầm lặng.” Tuy nhiên, đây là phép tính nhân khẩu học dựa trên liên kết của tổ chức. Quan tâm đến mục đích cao hơn hoặc ý nghĩa lâu dài trong cuộc sống, trong khi một định nghĩa rộng hơn đáng kể, lại bao gồm các mối quan tâm về tôn giáo.
Kết quả từ Dự án iGen của Đại học Stanford dường như phản ánh sự phân định tôn giáo của Zoomer thành hai khía cạnh: sự thờ phượng có tổ chức và các giá trị cá nhân. Zoomers không xác định được yếu tố đầu tiên, cho thấy sự nghi ngờ ngày càng tăng về liên kết của tổ chức. Nhiều người cho rằng việc thờ phượng có tổ chức thường mâu thuẫn với các giá trị cá nhân của họ. Tôn giáo mang một sắc thái tích cực rõ rệt hơn đối với Zoomers nếu quan điểm chính trị, xã hội và văn hóa của một tổ chức tôn giáo phù hợp với các giá trị của họ. Thông thường, những giá trị này phản ánh quan điểm tự do, chẳng hạn như đánh giá cao sự đa dạng sắc tộc, bình đẳng giới, chấp nhận các xu hướng tình dục khác nhau và tính linh hoạt của giới tính. Thế hệ Zoomers đang tắm mình trong một nền văn hóa bao dung và kết nối, đồng thời mong đợi truyền thống đức tin của họ sẽ phản ánh trở lại nền văn hóa này. Nếu không có sự đảm bảo như vậy, Zoomers sẽ nhanh chóng từ bỏ một giáo đoàn hoặc tăng đoàn.
Chủ nghĩa tư tưởng của Zoomer về sự lựa chọn cá nhân, sự tự hiện thực hóa và thể hiện bản thân đã “cá nhân hóa” tôn giáo, tích cực hơn và cũng có tiêu cực hơn. Sự năng động là một phần của cách tiếp cận cuộc sống-và-để-sống phản ánh những lý tưởng của chủ nghĩa tự do và lòng khoan dung: “thế hệ này [có] một thực đơn phong phú để lựa chọn, một phần nhờ vào Internet. Họ duyệt qua những gì được cung cấp và đôi khi lắng nghe các nhóm khác nhau trước khi tham gia và đưa ra các cam kết của mình, trực tuyến hoặc ngoại tuyến. Họ đang tìm kiếm thứ gì đó có ý nghĩa, thứ gì đó phù hợp. Nếu không thành công, họ có thể đi tiếp.”
Trong tác phẩm Nói với tuổi hai mươi lăm, thông điệp của Thầy Nhất Hạnh gửi đến những người thuộc thế hệ bùng nổ tuổi trẻ của ông phản ánh những ưu tiên được trình bày trong cái mà Zoomers ngày nay gọi là “danh tính tự chọn” thay vì “gán”:
“Tôi không muốn biến bạn thành một ‘Phật tử hoàn hảo’. Tôi cũng không yêu cầu bạn từ bỏ niềm vui của tuổi trẻ. Đúng hơn, tôi muốn thấy bạn tự do, tự do phát triển và chạm tới hạnh phúc thực sự… Hãy nghiên cứu tôn giáo của bạn một cách thông minh, với tất cả chiều sâu và vẻ đẹp của nó để nó có thể nuôi dưỡng đời sống tâm linh của bạn. Một tôn giáo lành mạnh là một tôn giáo sống động. Nó phải có khả năng phát triển và học cách ứng phó với những khó khăn của thời đại chúng ta. Gặp gỡ bạn bè từ các tôn giáo khác. Hãy mở lòng với nhau và học cách làm việc cùng nhau. Làm việc với mục đích trong sáng là phục vụ mọi người chứ không phải để mở rộng quyền lực và ảnh hưởng của nhóm của bạn. Tôn giáo phải phục vụ nhân loại chứ không phải tôn giáo nhân loại. Đừng để ai phải chịu đau khổ hay mất mạng vì tôn giáo. (Thức tỉnh)
Bằng những lời lẽ ấm áp và khéo léo này, Thầy Nhất Hạnh phản ánh trực tiếp những mối quan tâm về đức tin của Zoomers: sự thừa nhận vai trò của cơ quan tự do và sự lựa chọn trong con đường tôn giáo, việc nhận ra một “bản sắc tự chọn” phù hợp và mang tính cá nhân mạnh mẽ, và việc bình thường hóa thẩm quyền đặt câu hỏi – bao gồm cả đạo sư hoặc người thầy của ai đó. Trong số các truyền thống tín ngưỡng đa dạng của phương Tây, Phật giáo có vị trí thuận lợi để áp dụng tầm nhìn nhân ái và yêu thương của Thầy Nhất Hạnh, điều dường như ở vị trí lý tưởng để thu hút trực tiếp đến thế hệ trẻ nhất này.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là quyền lực là không liên quan và tỷ lệ trầm cảm và tình trạng cảm xúc cao ở Thế hệ Z có thể một phần là do sự phân hóa cá nhân, sự tách biệt khỏi cộng đồng và sự loại bỏ toàn bộ “truyền thống”. Song, truyền thống sẽ không còn hoạt động theo hệ thống phân cấp một chiều để truyền tải cho giới trẻ, mà gần như là một phép biện chứng trong đó cả hai bên đều phát triển vì lợi ích của nhau.
Zoomers trên danh nghĩa tin tưởng vào hành trình cá nhân và sự tự hiện thực hóa của mọi người. Họ cũng cảm thấy xa lạ và không tin tưởng vào các cấu trúc quyền lực truyền thống, từ chính trị, truyền thông kế thừa đến tôn giáo, hơn bất kỳ thế hệ nào khác. Nhiều người ủng hộ sasana[4] Phật giáo ngày nay đủ khiêm tốn để chấp nhận rằng các quy tắc của trò chơi đã thay đổi, từ Phật giáo nhân văn sang Phật giáo nhập thế, và ngay cả những mô hình tư tưởng Phật giáo thích ứng, phù hợp với từng thời kỳ này cũng đang phát triển cho một thế giới hậu COVID.
_____________________
[1] Chủ nghĩa phổ quát là khái niệm triết học và thần học cho rằng một số ý tưởng có tính ứng dụng hoặc khả năng áp dụng phổ quát. Niềm tin vào một chân lý cơ bản là một nguyên lý quan trọng khác của thuyết phổ quát.
[2] Chủ nghĩa lâu năm coi trọng kiến thức vượt thời gian. Đây là một triết lý lấy chủ đề làm trung tâm. Mục tiêu của một nhà giáo dục theo chủ nghĩa lâu năm là dạy học sinh suy nghĩ hợp lý và phát triển những bộ óc có thể tư duy phản biện.
[3] Thấy không hấp dẫn
[4] Śāsana (tiếng Phạn: शासन, śāsana; tiếng Pali: sāsana) là một thuật ngữ Phật giáo chỉ triết lý và thực hành của họ. Nó có thể được dịch là giảng dạy, thực hành, kỷ luật, giáo lý và “lời dạy của Đức Phật”. Vì trong Phật giáo không có thần thánh nên Śāsana được coi là cách mô tả chính xác hơn “tôn giáo” vì nó tránh được hàm ý về một lời kêu gọi thiêng liêng không thay đổi từ một vị thần toàn tri.
* Ảnh: Buổi tu học, sinh hoạt phát chứng chỉ của trường Phật giáo Trường Thiếu Nhi Bồ Đề do Trưởng Từ Huệ Vũ Thị Mỹ Hạnh điều hành đã hơn 15 năm.
Buddhistdoor View:
Our Buddhist Generations—the Zoomer Sangha
In 1966, Thich Nhat Hanh published a book called Nói với tuổi hai mươi, written specifically for young people. At that time, his target audience would have been the baby boomer generation. Despite today’s narrative of inter-generational conflict, Thich Nhat Hanh’s advice for baby boomers would be right at home in a meme for the demographic cohort now coming of age, Generation Z:
We are here today because we are aware of the situation in our society. We do not want to live in illusion or die in illusion. We must rebel against the forces that lead to a meaningless and illusory life. The secret is knowing how to rebel. There are ways of rebelling which only create more bondage and suffering. However, there are ways of rebelling that can offer us real freedom. (Wake Up)
Generation Z is more connected, self-actualizing, and open-minded. They are also among the least formally religious generations to date. If thoughtfully and sympathetically examined, this trend can offer insights for Buddhist leaders and teachers on how to best tailor their pastoral and Dharma work in a way that is relevant and timely for the Gen Z.
Gen Z—those born between the late 1990s and early 2000s—represent the future in shaping global cultural trends and giving us a glimpse of what the future might look like. Since COVID-19, there has arisen a true justification for using “Zoomer” as a catchy word for easy reference—Zoomers should be defined by the stratospheric acceleration of technologies that have become cultural markers, such as Zoom, Facebook, Instagram, and TikTok.
Increasingly easy-to-use and convenient technology has rapidly dominated how people communicate and interact, especially since 2007, when the iPhone was launched. The oldest Zoomers would have been 10. Those born after 1996 didn’t even have a period of adjustment to high-bandwidth internet, omnipresent WiFi, and on-demand entertainment, unlike Millennials. Along with another generation-defining event, the 2008 American sub-prime mortgage crisis and the Great Recession (and the many aftershocks that reverberate to this day), a new paradigm has emerged: “everyone has not just a right but a duty to choose their own worldview.” (Pacific Standard) Social media and mobile technology might have shaped Zoomers’ human interactions and personal identities, but even more radical is the acceleration of religious pluralism that overlaps with universalism and perennialism.
Memes that might seem unintelligible except to insiders, self-referential hashtags, influencers—this is the world of the Zoomer, and religion itself is becoming a part of this technological ecosystem. Alienation, cynicism, and fear of an uncertain future are not outliers to the Zoomer experience, they are core to it.
As one author rightly argues, despite COVID-19 making as much of an impact as 9/11 did on Millennials or Vietnam on baby boomers, generations should not be defined by the disasters of their age, but rather by how they shape their era: “That’s appropriate for a precocious cohort that uses social media to catapult into forums and institutions long controled by elder statesmen—and to write the narrative about how they want to be perceived.” (NBC news) Religious authority is inevitably diluted in the face of this paradigm. The onus is no longer on the young to meekly tremble and obey, but on religious leaders to “pitch” and “audition” their tradition to a sceptical Zoomer audience. If they are not impressed, they will simply “swipe left.”
Buddhism, since its diffusion in the West, has commonly framed itself not as a direct church alternative to Christianity, but as a new paradigm of thinking more about an approach to life than strictly a religion. The shaping of the Western Buddhist experience by Dharma leaders—an ambivalent balance between Buddhism as experiential philosophy and formal commitment—has corresponded with the decline of institutional Christianity in the US. Today, Zoomers are the most non-religious generation: “About one third have no religion—about the same proportion as among Millennials—compared with 23 per cent, 17 per cent, and 11 per cent among, respectively, Generation X, baby boomers, and the Silent Generation.” (Pacific Standard) However, this is a demographic calculation based on institutional affiliation. Interest in a higher purpose or lasting meaning in life, while a considerably broader definition, does encompass religious concerns.
Results from Stanford University’s iGen Project seem to reflect the Zoomer bifurcation of religion into two aspects: organized worship and personal values. Zoomers do not identify with the first, displaying increasing suspicion of institutional affiliation. Many see organized worship as too often conflicting with their personal values. Religion takes on a distinctly more positive tone for Zoomers if the political, social, and cultural positions of a religious institution is in concord with their values. Commonly, these values reflect liberal views, such as an appreciation for ethnic diversity, gender equality, acceptance of different sexual orientations, and gender fluidity. Zoomers are immersed in a culture of tolerance and connectivity, and expect their faith tradition to reflect this culture back. Without such an assurance, Zoomers will quickly abandon a congregation or sangha.
The Zoomer zeitgeist of individual choice, self-actualization, and self-expression has “personalized” religion, for better and for worse. The dynamic is part of a live-and-let-live approach to life that mirrors the ideals of liberalism and tolerance: “this generation [has] a vast menu to choose from, thanks in part to the Internet. They browse what’s on offer and sometimes listen in on different groups before they get involved and make their commitments, online or off-. They are looking for something meaningful, something that fits. If it doesn’t work out, they can move on.” (Pacific Standard)
In Nói với tuổi hai mươi, Thich Nhat Hanh’s message to the boomers of his youth mirrors the priorities that are reflected in what today’s Zoomers call “elective identities” rather than “ascribed” ones:
I don’t want to make you into a “perfect Buddhist.” Nor do I ask you to give up the joys of youth. Rather, I want to see you free, free to grow and touch real happiness. . . . Study your religion intelligently, in all its depth and beauty, so that it can nourish your spiritual life. A healthy religion is a living religion. It should be able to evolve and learn to respond to the difficulties of our time. Meet with friends from other religions. Open your hearts to one another and learn to work together. Work with the pure intention to serve people, and not to expand the power and influence of your own group. Religion must serve humanity, not humanity religion. Don’t let anyone suffer or lose their life in the name of religion. (Wake Up)
In these warm and wise words, Thich Nhat Hanh directly reflects the faith concerns of Zoomers: the recognition of the role of free agency and choice in a religious path, the realization of an intensely personal, tailored “elective identity,” and the normalizing of questioning authority—including one’s guru or preceptor. Among the West’s diverse faith traditions, Buddhism is well-placed to apply the kind and loving vision of Thich Nhat Hanh, which seems ideally positioned to appeal directly to this youngest of generations.
This is not to say that authority is irrelevant, however, and the high rates of depression and emotional conditions in Gen Z could be partially attributed to the atomization of the individual, the unmooring of community, and the wholesale discarding of “tradition.” Nevertheless, tradition will no longer operate in a one-way hierarchy of transmission to the young, but rather almost as a dialectic in which both sides grow for the benefit of each other.
Zoomers nominally believe in everyone’s personal journey and self-actualization. They also feel more alienated and distrustful of traditional authority structures, from politics to legacy media to religion, than any other generation. Many supporters of the Buddhist sasana today are humble enough to accept that the rules of the game have changed, from humanistic Buddhism to engaged Buddhism, and even these adaptive, period-relevant patterns of Buddhist thought are evolving for a post-COVID world.
