Tâm Quảng Nhuận: Lòng “Từ Bi Tận Cùng” Của Những Vị Bồ Tát Trong Truyền Thống Phật Giáo

 Tâm Quảng Nhuận: Lòng “Từ Bi Tận Cùng” của Những Vị Bồ Tát Trong Truyền Thống Phật Giáo

LỜI THƯA: Vẫn âm thầm nương theo tâm ý của Thầy, những ngày gần đây, chúng tôi tập trung soạn thảo nhiều tư liệu tham cứu cho Anh-Chị-Em Huynh trưởng GĐPT xoay quanh chủ đề “Tinh Thần Bồ Tát Đạo”.

Vẫn còn rất sớm để đưa ra một lời nhận định và đề nghị cho việc Huynh trưởng nên tiếp cận nghiên cứu và thực hành Bồ Tát Đạo ngay từ những bước đi đầu đời vào nghề trưởng, chứ không nên đợi lên đến bậc cao, hay cao nhất trong chương trình tu học và huấn luyện như hiện nay của tổ chức chúng ta.

Ngày nay, nhiều tổ chức thanh niên Phật giáo đang hoạt động khắp thế giới, trang bị cho một thành viên bình thường, mà không cần thông qua bất kỳ cấp bậc hay vị trí nào trong một tổ chức, tinh thần dấn thân trên nền tảng Bồ Tát Đạo ngay từ buổi đầu. Tất nhiên sự dấn thân đó như một cách thực hành từ kiến thức giáo lý, hỗ tương. Ở nhiều quốc gia Phật giáo, tinh thần Bồ Tát đạo như vậy, được cụ thể hóa, hướng dẫn thực hành chuyên sâu hơn cho từng lãnh vực, vấn đề đang diễn ra xung quanh, hằng ngày trong xã hội.

Chúng tôi từng tham khảo hai tác phẩm Thắng Man Giảng Luận và Duy Ma Cật của Thầy, bay bổng và thích thú nhưng cái hiểu mơ hồ cho đến khi tiếp cận Du Già Bồ Tát Giới. Mặc dù bản dịch và chú giải này – theo Thầy – chỉ dành cho những vị đã thọ Bồ Tát Giới. Tất phải có nguyên do của nó. Vì vậy khi đem suy nghĩ này chia sẻ với anh Tâm Tựu, và mong là quý Trưởng niên hiện đang sinh hoạt trong chúng Bồ Tát do anh và chị Tâm Minh hướng dẫn, tham cứu và thâm nhập rốt ráo hơn. Với chúng tôi, anh chị Trưởng nói chung, học Thắng Man Giảng Luận cũng như Duy Ma Cật Sở Thuyết, mà không học Du Già Bồ Tát Giới, cư sĩ nói chung và Huynh trưởng nói riêng rất dễ rơi vào trạng thái chấp trước, tự ngã.

Nam Mô Thường Hoan Hỷ Bồ Tát Ma Ha Tát.

Lòng “Từ Bi Tận Cùng” Của Những Vị Bồ Tát
Trong Truyền Thống Phật Giáo

Tâm Quảng Nhuận dịch Việt | Theo “The Effortless Benevolence
of Heroic Figures in Buddhist Traditions” của Richard Mercer

Lịch sử, truyền thống và truyền thuyết kể rằng Siddhartha Gautama, Thích Ca Mâu Ni, Đức Phật, đã đạt được sự giác ngộ vào khoảng 35 tuổi trong suốt một đêm sau khi từ bỏ cuộc sống khổ hạnh khắc nghiệt và đe dọa tính mạng mà Ngài đã tuân theo trong sáu năm. Khoảnh khắc nhận thức tuyệt vời với cảm giác hạnh phúc, tự tin, tập trung và bình tĩnh này đã xảy ra ở đâu đó vào khoảng năm 450 trước Công nguyên tại khu vực ngày nay là miền bắc Ấn Độ. Từ đó đã phát triển một hệ thống tín ngưỡng rộng lớn gọi là Phật giáo.

Lúc bấy giờ Đức Phật nói rằng Ngài đã nhớ lại nhiều kiếp quá khứ của mình – một kiếp, hai kiếp, ba kiếp, và cứ như vậy cho đến trăm ngàn kiếp; ở đó Ngài được đặt tên như vậy… kinh nghiệm vui sướng và khổ đau của Ngài như vậy, tuổi thọ là như vậy; rồi qua đời từ đó, tái sinh ở nơi khác; và ở đó Ngài cũng được đặt tên như vậy… Phật tử tin điều này theo nghĩa đen; một người theo chủ nghĩa hiện đại có thể giải thích điều này theo thuật ngữ tâm lý học là có thể quay trở lại ký ức về tất cả các sự kiện của một người thời thơ ấu, tuổi thiếu niên, thanh niên, trung niên, v.v. khám phá vô thức và sự lãng quên dẫn đến một cuộc sống được đánh dấu bằng sự hiểu biết về nguyên nhân hơn là một cuộc sống bị điều khiển bởi các thế lực vô thức, nửa tỉnh táo và bí ẩn.

Tiếp theo, Ngài hiểu chúng sinh sống như thế nào tùy theo hành động của họ kéo dài trở lại quá khứ phi thời gian. Điều này dẫn đến sự xác minh nguyên tắc nghiệp báo và dẫn đến khái niệm phức tạp về quan hệ nhân quả được gọi là duyên khởi. Chúng ta được phước lạc và chịu đau khổ do kết quả của các hành động của mình, chứ không phải cách chúng chống lại các điều răn. Ở đây Phật tử nghĩ về sự tái sinh tốt lành hay đau khổ; một người theo chủ nghĩa hiện đại sẽ có một cái nhìn sát thực hơn và nghĩ lại một lần nữa về việc đạt được sự hiểu biết sâu rộng về quan hệ nhân quả và bối cảnh trong cuộc sống cá nhân của một người – đó là hiểu và chấp nhận cách một người đạt được vị trí hiện tại bằng hành động của mình – dù tốt hơn hay tồi tệ hơn – vào chính thời điểm này.

Cuối cùng, Đức Phật đã đạt được kiến thức về sự hủy diệt của phiền não – một khám phá mới, độc đáo xuất hiện từ các học thuyết truyền thống và quen thuộc về tái sinh và nghiệp báo. Hồi ức của Ngài về những kiếp trước đã phá hủy quá khứ như một nguồn gốc của bản sắc và thay thế nó bằng trải nghiệm hạnh phúc khi được giải thoát khỏi tất cả những điều đó. Trong hiện tại, Ngài thấy rằng danh tính con người là một ảo ảnh – nguyên nhân của đau khổ và chìa khóa để xoa dịu nó. Trong chuỗi duyên khởi không có người, không có tác nhân, không có ngã. Ngài đã biến tình trạng con người bị kịch tính hóa bởi ký ức về những kiếp trước thành cốt lõi của giáo pháp Phật giáo sơ khai – tứ diệu đế. Siddharta thức tỉnh.

Sau đó, Ngài tự hỏi liệu mình có nên đảm nhận nhiệm vụ mệt mỏi và rắc rối là giảng dạy những gì vừa học được cho những người khác có thể không hiểu hay chỉ nên ở một mình tận hưởng trạng thái tâm trí mới này – tập trung, sáng sủa, dễ uốn nắn, vững vàng, thuần khiết. Trong truyền thống Phật giáo sơ khai, chính tại đây, Phạm thiên Sahampati hiện ra và thỉnh cầu:

Hãy trỗi dậy, anh hùng chiến thắng, thủ lĩnh đoàn lữ hành,
Một người không vướng mắc, và đi lang thang trên thế gian.
Đức Thế Tôn hãy thuyết Pháp,
Rồi có những người sẽ hiểu.

Khi Sahampati nhận ra rằng Đức Phật đã đồng ý với yêu cầu của mình để hướng dẫn những người khác, anh ta rời đi; kinh nghiệm giác ngộ đã được hoàn thành bởi lời hứa thực hành và hoạt động vì người khác.

Trong suốt quá trình tư tưởng và thực hành lâu dài của Phật giáo sau đó, hai hình mẫu thống trị toàn cảnh—A La Hán và Bồ tát. Đối với những người theo đạo Phật thời kỳ đầu, sự viên mãn của một đời người bắt nguồn từ một cuộc sống rút lui, thường là tu viện, được đánh dấu bằng sự khó nghèo, khiết tịnh và vâng lời. Vị tăng hay ni thành đạt chứng ngộ niết bàn trở thành A La Hán. Đối với những Phật tử Đại thừa sau này, cuộc sống lý tưởng đã phát triển thành một cuộc sống được đánh dấu bằng sự tham gia vào xã hội, một cuộc sống dấn thân tràn ngập trí tuệ và lòng từ bi—cuộc sống sau này thường được nói đến như là sự giảng dạy rất khéo léo của con đường Đại thừa. Người thanh niên nam nữ đạt được giác ngộ này đã trở thành một vị Bồ tát và có khả năng là một vị Phật thực sự.

Nhưng Khai Thị là gì? Ý tưởng này khiến nhiều người hướng về Phật giáo một cách lâu dài là gì?

Trong truyền thống Đại thừa, một câu trả lời cho câu hỏi là sunyata (tánh không), khoảng trống trong một đoạn văn ngụ ý một câu trả lời không thể diễn đạt thành lời, một câu trả lời dọn sạch nền tảng và dọn đường cho câu trả lời thứ hai.

Đó là Bồ đề tâm (tâm giác ngộ), kinh nghiệm quan trọng, nhất thời đánh thức một người về khả năng trở thành một bậc giác ngộ và thúc đẩy một người thực hiện cuộc hành trình gian khổ để đạt được mục đích đó. Shantideva, nhà sư, nhà thơ và học giả vĩ đại của Ấn Độ vào thế kỷ thứ 8, so sánh trải nghiệm này với việc nhìn thấy một tia chớp xé toạc màn đêm, và trong ánh sáng chói lóa của nó cho thấy tất cả những gì mà những đám mây đen đã che giấu; Ông nói, giống như tia chớp, những tư tưởng tốt và đức hạnh ngắn ngủi và thoáng qua, nhưng Bồ đề tâm, giống như một vị anh hùng, bảo vệ chúng. Đó là một trạng thái tinh thần, một thái độ vô giá, một viên ngọc của sự hiểu biết truyền cảm hứng cho một lời hứa, một lời nguyện tiến từng bước để giúp đỡ người khác. Đây là lời thề ban đầu.

William James, nhà tâm lý học và triết gia người Mỹ, mô tả một trạng thái tâm trí và trải nghiệm tương tự khiến “một bản thân từ trước đến nay bị chia rẽ, sai lầm một cách có ý thức, kém cỏi và không hạnh phúc” trải nghiệm việc quay đầu lại hoặc vượt qua những phẩm chất tiêu cực này. Có một niềm hạnh phúc lớn, một cảm giác khỏe mạnh. Những bí ẩn được làm sáng tỏ, thay vào đó là cảm giác chân thật không thể diễn tả bằng lời. Thế giới tươi mới và an lành. Sự bình tĩnh thay thế những lo lắng và mở ra những phạm vi mới của sự dũng cảm và kiên nhẫn. Động cơ ác cảm giảm đi; có sự dịch chuyển của trung tâm cảm xúc, sự gia tăng của sự dịu dàng và bác ái đối với đồng loại. Sự thay đổi thái độ này mang theo lòng từ thiện, dẫn đến một cảm giác hân hoan, một tình trạng mở rộng sinh ra những tình cảm quên mình và tử tế.

Sự giác ngộ hoàn hảo tiềm ẩn trong thời điểm đó, nhưng chỉ được nhận ra hoàn toàn sau một thời gian dài tu luyện dẫn đến trạng thái mà hành động của một người thể hiện sự hiểu biết về dana (bố thí), sila (đạo đức), ksanti (kiên nhẫn), virya (tinh tấn), samadhi (sự bình tĩnh thiền định và cái nhìn sâu sắc), và prajna (trí tuệ). Điểm mà kiến thức và hành vi được tích hợp là sự hoàn thành, điểm mà việc làm đúng trở nên dễ dàng và xứng đáng. Điều kiện này là sự viên mãn của lời nguyện ban đầu.

Shantideva một lần nữa:

Đối với tất cả những người ốm yếu trên thế giới
Cho đến khi mọi bệnh tật của họ được chữa lành,
Tôi có thể tận hiến chính mình cho họ
Bác sĩ, y tá, thuốc men.

Mưa xuống một lũ thức ăn và đồ uống
Cầu mong tôi trở thành một kho báu luôn dồi dào,
Và trong thời đại được đánh dấu bằng sự khan hiếm và mong muốn,
Tôi có thể tự mình xuất hiện như thức uống và thức ăn.

Đối với chúng sinh, nghèo và cơ cực,
Cầu mong tôi trở thành một kho báu luôn dồi dào,
Và nằm trước mặt họ trong tầm với của họ,
Một nguồn đa dạng của tất cả những gì họ có thể cần.

___________________

* Tiểu luận này là bài phân tích thứ hai của Richard Mercer về “chủ nghĩa anh hùng” từ quan điểm Phật giáo. Bài luận đầu tiên của ông tập trung vào Bồ-tát. Mercer đã từng là Giảng viên thỉnh giảng tại Đại học Richmond. Ông đã nghiên cứu Phật giáo từ đầu những năm 1990. Chỉ gần đây anh mới nhận ra rằng lý tưởng Bồ-tát là một mô hình tuyệt vời và khả thi để noi theo.

The Effortless Benevolence of Heroic Figures in Buddhist Traditions

By Richard Mercer

History, tradition, and legend have it Siddhartha Gautama, Shakyamuni, the Buddha, achieved enlightenment at about the age of 35 during the course of one night after renouncing the life of severe and life threatening austerity which he had followed for six years.  This grand moment of cognition happened somewhere around 450  BCE in what is now northern India and was accompanied by feelings of happiness, confidence, concentration, and equanimity.  From it has grown the immense belief system called Buddhism.

At that time the Buddha said he recollected his manifold past lives–one birth, two births, three births, and so on up a hundred thousand births; there he was so named . . . such was his experience of pleasure and pain, such was his lifespan; and passing away from there he was reborn elsewhere; and there too he was so named . . . .   The orthodox and the faithful believe this literally; a modernist might interpret this in  psychological terms as being able to go back in memory to all the events of one’s infancy, childhood, adolescence, young adulthood, middle age, and so on–to all our own developmental lifespans, and view it as an exploration of the unconscious and the forgotten leading to a life marked by an understanding of causes rather than one driven by unconscious, semi-conscious, and mysterious forces.

Next he understood how beings fare according to their actions stretching back into the timeless past.  This amounted to a verification of the principle of karma and led to the complex concept of causality known as dependent origination. We are rewarded and suffer by the results of our actions, not how they stack up against commandments.  The orthodox and the faithful think here of auspicious or painful rebirth; a modernist would take a shorter view and think once more of gaining a large understanding of causality and contextuality in one’s personal life–that is understanding and accepting how one got to where one is by one’s actions–for better or worse–at this very moment.

Finally, the Buddha achieved knowledge of the destruction of defilements–a new, original discovery that emerged from the familiar and traditional doctrines of rebirth and karma.  His recollection of earlier lives destroyed the past as a source of identity and replaced it with the happy experience of release from all that.  In the eternal present he saw that human identity is an illusion–the cause of suffering and the key to its remission.  In the chain of dependent origination there is no person, no agent, no self.  He reworked the human condition dramatized by the memory of past lives into the core of early Buddhist dharma–the four noble truths.  Siddharta awakened.

He then asked himself if he should undertake the wearying and troublesome task of teaching what he had just learned to others who might not understand or should he remain alone enjoying this new state of mind–concentrated, bright, malleable, steady, pure.  In the early Buddhist tradition it is here the Brahma Sahampati appears to him and says,

Arise, victorious hero, caravan leader,
Debtless one, and wander the world.
Let the Blessed One teach the Dhamma,
There will be those who will understand.

When Sahampati realizes the Buddha has consented to his request to instruct others, he departs; the experience of enlightenment has been completed by the promise of practice and activity for others.

Throughout the long course of Buddhist thought and practice after this, two role models  dominated the landscape—the Arhat and the Bodhisattva.  For the early Buddhists, the consummation of a human lifetime derived from a withdrawn, often monastic, existence marked by poverty, chastity, and obedience.   The successful monk or nun who realized nirvana became an Arhat.  For the later Mahayana Buddhists the ideal life evolved into one marked by heroic involvement in the world, an engaged life infused with wisdom and compassion—the latter often spoken of as highly skillful teaching of the Mahayana way. The man or woman achieving this enlightenment became a Bodhisattva and potentially a veritable Buddha.

But what is Enlightenment?  What is this idea that causes many to look longingly in the direction of Buddhism?

In the Mahayana tradition, one answer to the question is sunyata (emptiness), open space in a paragraph implying an answer that cannot be put into words, an answer which clears the ground and prepares the way for a second answer.

It is Bodhicitta (awakened mind), the crucial, momentary experience of which awakens one to the possibility of becoming an enlightened being and motivates one to undertake the  arduous journey to that end.  Shantideva, the great 8th century Indian monk, poet, and scholar likens the experience to seeing a flash of lightning that rends the night, and in its glare shows all that the dark clouds hid; like lightning, he says, good and virtuous thoughts are brief and transient, but bodhicitta, like a hero, protects them.  It is a state of mind, an invaluable attitude, a jewel of the understanding that inspires a promise, a vow to advance step by step to help others.  This is the original vow.

William James, the American psychologist and philosopher, describes a similar state of mind and experience which causes “a self hitherto divided, and consciously wrong, inferior, and unhappy” to experience a turning around or tipping over of these negative qualities.  There is great happiness, a sense of wellness and health.  Mysteries are cleared up, replaced by a sense of truth beyond words.  The world is fresh and new.  Equanimity replaces anxieties and there is an opening up of new reaches of fortitude and patience.  Motives to antipathy are reduced; there is a shifting of emotional center, an increase of tenderness and charity for fellow creatures.  This alteration of attitude carries charity with it, resulting in a feeling of jubilation, an expansive condition engendering self-forgetful and kindly sentiments.

Perfected enlightenment is implicit in that moment, but is only fully realized after a long period of cultivation leading to a state where one’s actions enact an understanding of dana (generosity), sila (morality), ksanti (patience), virya (effort), samadhi (meditative calm and insight), and prajna (wisdom).  The point where knowledge and behavior are integrated is the consummation, the point where doing the right thing becomes effortless and rewarding.  This condition is the perfection of the original vow.

Shantideva once more:

For all those ailing in the world
Until their every sickness has been healed,
May I myself become for them
The doctor, nurse, the medicine itself.

Raining down a flood of food and drink
May I become a treasure ever plentiful,
And in the ages marked by scarcity and want,
May I myself appear as drink and sustenance.
            
For sentient beings, poor and destitute,
May I become a treasure ever plentiful,
And lie before them closely in their reach,
A varied source of all that they might need.

___________________

* This essay is Richard Mercer’s second analysis of heroism from the Buddhist perspective. His first essay focused on the Bodhisattva. Mercer has been a Visiting Instructor of English and Core (especially Edgar Allan Poe and Samuel Beckett) at the University of Richmond. He has studied Buddhism since the early 1990s. Only recently has he realized that the Bodhisattva ideal is a wonderful and practicable model to follow.